ოზონის გამოყენების პერსპექტივები მეღვინეობაში

 ოზონს, როგორც ყველაზე ძლიერ მადეზინფიცირებელ საშუალებას 7-8 წლის წინ ინტერნეტის საშუალებით გავეცანი და დავუმეგორდი, რადგან მასში ის კეთილი შხამი დავინახე, რომელიც მსოფლიოში დღემდე შექმნილი ყველა ბოროტი შხამის ალტერნატივაა და შეუძლია ბუნება, ნიადაგი და კაცობრიობა დღეს გამოყენებული შხამებისაგან იხსნას. მართალია, ოზონიც შხამია, მაგრამ თუ ავიცენას გამონათქვამს გავიხსენებთ სადაც ის, ამბობს, რომ „ბუნებაში ყველაფერი შხამია, გააჩნია დოზას“. და თუ იმასაც გავიხსენებთ, რომ ოზონი, წყალში 25 წუთის შემდეგ, ხოლო ჰაერში 3 საათის შემდეგ უნაშთოდ ჩვეულებრივ ჟანგბადად გადაიქცევა, მისი შხამად აღთქმა აზრს დაკარგავს.

დღიდან გაცნობისა ოზონი, სხვადასხვა მიმართულებით გამოვიყენე, რის შედეგადაც რაღაც გამოცდილება დამიგროვდა, რომლის შესახებ ჟურნალ „აგრარული საქართველოს“ ნოემბრის თვის ნომერში მოვუთხრე მკითხველს. წერილმა მკითხველთა შორის დიდი ინტერესი გამოიწვია და ბევრი მეურნე დამიკავშირდა. მათთან საუბარში გაირკვა, რომ ბევრმა მათგანმა ოზონის ასეთი შესაძლებლობების შესახებ პირველად გაიგო. იმისათვის, რომ ოზონი, უფრო ახლოს გაიცნოს მკითხველმა ჟურნალის მთავარი რედაქტორის ბატონი შოთა მაჭარაშვილის რჩევით დაიწერა ეს წერილი, სადაც მკითხველს მინდა მოვუთხრო ოზონის მეღვინეობაში გამოყენების პერსპექტივაზე, სადაც ოზონმა შეიძლება უდიდესი ეკონომიური სარგებელი  მოუტანოს ჩვენს მევენახეობა-მეღვინეობას.

დადასტურებულია, რომ ოზონირებულ გარემოში მოხვედრილ ორგანულ და არაორგანულ მოლეკულებს ოზონი, მომენტალურად ნაწილებად შლის და ახდენს მათ დაჟანგვას. ის, ამ თვისებათა გამო, სპობს სუნს, სითხეში შლის და გამოდევნის მინერალურ ნივთიერებებს მაგ. რკინას, მარგანეცს და სხვ. ოზონი, სპობს ყველა სახის ბაქტერიებს, ვირუსებს, მიკრობებს და სოკოებს, ამიტომ ბუნებაში არ არსებობს დაავადებათა გამომწვევი ისეთი მიკროორგანიზმები, რომლებიც შესაბამისი კონცენტრაციის მქონე ოზონირებულ გარემოს გაუძლებს. ოზონის უპირატესობა სხვა მადეზინფიცირებელ საშუალებებთან შედარებით ისიცაა, რომ ოზონირებულ გარემოში მოხვედრილი ნებისმიერი მიკროორგანიზმი რამდენიმე წამში იღუპება. ოზონის ყველა ეს და სხვა უამრავი დადებითი თვისება შესაძლებლობას იძლევა ოზონის ფართო დანერგვით გადატრიალება მოვახდინოთ სახალხო მეურნეობის მრავალ დარგში და მათ შორის მევენახეობა-მეღვინეობაში, რაც იმას ნიშნავს, რომ ამ დარგში გამოყენებული ძვირადღირებული მავნე შხამ-ქიმიკატები და გოგირდი, იაფფასიანი და დიდად ეფექტიანი საშუალებით, ოზონირებული წყლით ან გაზით  ჩავანაცვლოთ. ქვეყნისთვის ამ უაღრესად საჭირო პროექტზე დღეს მუშაობს საქართველოს ტექნიკური უნუვერსიტეტის ბიოლოგიურად აქტიურ ნივთიერებათა კვლევის სამეცნიერო ცენტრის მეცნიერთა ჯგუფი, ქიმიის პროფესორის ბატონ თენგიზ წივწივაძის ხელმძღვანელობით, ასევე, ი. ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტთან არსებული სამეცნიერო ტექნიკურ-ინოვაციური ცენტრი ფიზიკის პროფესორის ბატონ ვასილი შველიძის ხელმძღვანელობით, სადაც აკადემიკოს ჯანო ბურჯანაძის ჯგუფი, პარალელურად სხვადასხვა სიმძლავრის მაღალი ხარისხის ოზონოგენერატორებსაც ამზადებს. ქვეყანაში აგრეთვე არის ამ დარგში მომუშავე ენთუზიასტთა სხვა ჯგუფები.

ყველასათვის კარგადაა ცნობილი, გოგირდის ანტიბაქტერიული და ანტივირუსული თვისებები. მეღვინეობაში გოგირდის გამოყენებას დიდი ხნის ისტორია აქვს. ის, კარგი სადეზინფექციო საშუალებაა, მაგრამ გამოყენების შემდეგ უკვალოდ არ ქრება და ღვინოს  გარკვეულ პრობლემას უქმნის. მეცნიერება დიდი ხანია ეძებს გოგირდის შემცვლელ ღვინისათვის ინერტულ საშუალებას, მაგრამ ჯერჯერობით ღირებული არაფერი შექმნილა. დღეს მეცნიერები მეღვინეობაში გოგირდის შემცვლელად კოლოიდურ ვერცხლს მოიაზრებენ და ამ მიმართულებით მეღვინეობის ბევრ ქვეყანაში კვლევითი სამუშაოები მიმდინარეობს, მათ შორის საქართველოში. გამოქვეყნებული სამეცნიერო შრომები იმედს იძლევა, რომ გოგირდის შემცვლელს მსოფლიო მეღვინეობა მალე მიიღებს.

როგორც ცნობილია, ოზონი, ისე, როგორც კოლოიდური ვერცხლი, დღეს გამოყენებულ „პრეპარატებს“  შორის ყველაზე ძლიერი მადეზინფიცირებელი საშუალებაა. ამიტომ მათი მეღვინეობაში გამოყენების კუთხით უდიდესი პერსპექტივები ისახება.

უდიდესი ფრანგი ქიმიკოსი ლუი პასტერი ამბობდა: „ღვინო ყველაზე ჯანმრთელი და ყველაზე ჰიგიენურია სასმელებს შორის“. ასეთი მაღალი ხარისხის ღვინის მისაღებად კი საკმარისი არ არის, მხოლოდ ღვინოს ჩაუტარდეს მაღალი ხარისხის დეზინფექცია, ასეთივე სახის დეზინფექცია უნდა გაუკეთდეს ყველა იმ ჭურჭელს, რომლებსაც ღვინის დაყენების პროცესში ვიყენებთ და ქარხნის ყველა იმ დანადგარს, რომლებიც ღვინის ჩამოსხმას ემსახურება. დღეს ამ ჭურჭლის და დანადგარების სადეზინფექციოდ სოდას, ადუღებულ წყალს, წყლის ორთქლს და სხვა მადეზინფიცირებელ საშუალებებს იყენებენ, მართალია, ეს საშუალებები, აკმაყოფილებს ჰიგიენის მოთხოვნებს, მაგრამ მათი დამოყენება შრომატევადი და ძვირია. ამ მიზნით ოზონის გამოყენება ძალიან იაფიცაა და მაღალეფექტურიც. ოზონირებულ წყალს, რომლის კონცენტრაცია 0,02-იდან 2 მგ/ლ-ზეა სადეზინფექციო დანადგარებთან მცირე დროით კონტაქტის დროსაც კი მაღალი ანტიბაქტერიული აქტივობა ახასიათებს. გამოკვლევებმა, რომელიც ჩატარდა იტალიის ქალაქ ტურინში, ღვინის ჩამოსასხმელ ქარხანაში დანადგარებისა და ჭურჭლის სადეზინფექციოდ, დაადასტურა ოზონირებული წყლის დიდი უპირატესობა სხვა საშუალებებთან შედარებით.

დიდი ქართველი ქიმიკოსი ვასილ პეტრიაშვილი თავის წიგნში წერს: „დიდი ხანია, რაც პასტერმა, კომბონიმ და ლევემ გამოსცადეს ოზონის ზემოქმედება ღვინოზე და ყველა ცხადად სცნეს მისი კეთილი მოქმედება. უფრო დაწვრილებით და უფრო ვრცელი გამოცდილება მოახდინა პროფ. ჯიანეტომ და სცნო, რომ ამ სხეულს ძალიან კარგი მოქმედება აქვს ღვინოზე“. ვ. პეტრიაშვილი „ღვინის დაყენება“. თბილისი 1895 წ. გვ. 356. ყველა აქ გაცხადებული მეცნიერი, ქიმიის კორიფეები იყვნენ, ამიტომ გაუგებარია, მათ მიერ გამოცდილი და მოწონებული ოზონით, ევროპელმა მეღვინეებმა რატომ არ ჩაანაცვლეს გოგირდი? აქ ერთადერთი მიზეზი, ალბათ, ის, უნდა ყოფილიყო, რომ იმ დროს, ჯერ კიდევ არ იყო მიგნებული იაფი ოზონის მიღების გზა. დღეს კი როცა თითქმის უფასო ოზონი გვაქვს, მისი გამოყენება ყველა მიმართულებით უნდა განხორციელდეს და პირველ რიგში მევენახეობა-მეღვინეობაში. მევენახეობაში ოზონის გამოყენების პერსპექტივას წინა წერილში შევეხე, ამჯერად კი მეღვინეობაში მის გამოყენებაზე მინდა მოგითხროთ.

ვფიქრობთ, უშუალოდ ღვინის დაყენების პროცესში და დავარგებული ღვინის შენახვის დროის გახანგრძლივების, ანუ სტაბილიზაციის მიზნით, ოზონის გამოყენების კუთხით საქართველოში კვლევითი სამუშაოები სასწრაფოდაა დასაწყები. მით უმეტეს, რომ ღვინის დაყენების ქართულ ტრადიციულ ტექნოლოგიათა შორის, არის „ყურძნის ცეცხლზე მოდუღებით ღვინის დაყენების“ მეთოდი, რომელიც ძალიან ახლოსაა ყურძნის წვენის დადუღების წინ გოგირდით დეზინფექციასთან და შემდეგში მდგომარეობს: სადუღრად დაყენების წინ ყურძნის წვენს და ჭაჭას ცეცხლზე ადუღებენ და გამოყოფილ ქაფს ქაფქირით აცლიან, ქაფის გამოყოფის შეწყვეტის შემდეგ მასას აციებენ და დასადუღებლად ქვევრში ასხამენ. თუ კარგად დავაკვირდებით, აქ საქმე  დასადუღებლად გამზადებული დურდოს (ყურძნის ტყბილი ჭაჭით) სტერილიზაციასთან გვაქვს, ამიტომ თუ დასადუღებლად გამზადებულ დურდოს გოგირდის ნაცვლად ოზონით დავამუშავებთ, მივიღებთ მაღალი დონის სტერილურ სადუღარ მასალას, რომლის დადუღებისა და დავარგების შემდეგ, ბიოღვინოს მივიღებთ.

ამის დადგენის შემდეგ, შარშან, შემოდგომაზე ჩავატარე ასეთი ცდა: ავიღე 30 ლიტრიანი ქვევრი, ნორმით ავავსე საფერის ყურძნის ტყბილით და ჭაჭით, დავაოზონირე ქვევრი და დაველოდე ადუღებას. ტყბილმა დუღილი მესამე დღეს დაიწყო (დუღილის დაგვიანება შეიძლება ცივი მარნის ბრალიც იყო), მეხუთე დღეს კი დუღილი მთელი ძალით ამუშავდა და დაწყებიდან მეათე დღეს დამთავრდა. მიმდინარე წლის ოქტომბერში ღვინოს 12 თვე შეუსრულდა და ხარისხით ბევრად სჯობს გოგირდით დაყენებულ ღვინის ნიმუშს, სამწუხაროდ, საჭირო სახსრების უქონლობის გამო, ღვინის ლაბორატორიული შემოწმება არ მოხერხდა. ასე, რომ დაინტერესებულებს შეუძლიათ უფრო ფართომასშტაბიანი ცდა გაბედულად ჩაატარონ და ნახავენ, რომ დუღილის წინ ტყბილისა და ჭაჭის  გოგირდით  დამუშავება დღესვე შეიძლება ოზონით დამუშავებით შევცვალოთ. ასევე დღესვე შეიძლება  ქვევრებისა და ღვინის ყველა სხვა ჭურჭლის გოგირდით დეზინფექცია ოზონით დეზინფექციით  ჩავანაცვლოთ, რაც დიდ ეკონომიურ სარგებელსაც მოგვცემს და გოგირდის მავნე ზეგავლენის მოშორებით ღვინის ხარისხიც გაიზრდება.

აქვე მინდა, რამდენიმე სიტყვა ღვინის კვლევებზეც ვთქვა: ქვეყანა, რომელიც ვაზის და ღვინის აკვნად სცნეს და ამით ამაყობს, ვაზის და ღვინის საკვლევი თუნდაც ერთი ინსტიტუტი, რომ  არ აქვს პირდაპირ „ნონსენსია“. ათ წელზე მეტია, ასეთი ინსტიტუტები  „ნაციონალურმა“ მთავრობამ გააუქმა, ხოლო ასეთი ინსტიტუტი თუა საჭირო, ვაზის და ღვინის სამშობლოში დღევანდელ მთავრობას დღემდე, არც უფიქრია. მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ქვეყანაში სამეცნიერო კვლევები უნდა შეწყდეს. საბედნიეროდ, არც შემწყდარა და ბევრი ენთუზიასტი ასეთ კვლევებს ოჯახურ პირობებში ქვევრზე და ქვევრის ღვინოზე დღემდე განაგრძობს, მაგრამ დამეთანხმებით ასეთ პირობებში ბევრი რამის გაკეთება არ ხერხდება. მართალია, მთავრობა უყურადღებობას იჩენს და არ ფიქრობს ვაზის და ღვინის კვლევითი ინსტიტუტების აღდგენაზე, მაგრამ გაუგებარია, მეღვინეობის ქართული ფირმების მეპატრონეთა პოზიცია, რატომ ეჯიბრებიან ხელისუფლებას უგულობა-უყურადღებობაში? ხომ  შეიძლება მათ, შეფობა აიღონ ამ ენთუზიასტ მეცნიერებზე და ასეთი კვლევების ფართო მასშტაბით ჩატარებაში დაეხმარონ? ანუ მისცონ მათ უფლება მათი მატერიალურ ტექნიკური ბაზით ისარგებლონ, ხოლო წარმატების შემთხვევაში მათი ამ კვლევის შედეგებით ისარგებლონ. მეცნიერთათვის მატერიალურ-ტექნიკური ბაზის პრობლემასთან ერთად, სიახლის დანერგვაც დიდი პრობლემაა. ასეთი ურთიერთგაგება მეცნიერებსა და მეღვინეობის მარნებს შორის დღემდე რომ ყოფილიყო, ღრმად ვარ დარწმუნებული, ოზონი, როგორც მადეზინფირებელი საშუალება, ღვინის დამყენებელ ბევრ ფირმაში იქნებოდა დანერგილი, რითაც ფირმებიც მოიგებდნენ, მეცნიერებიც და ქართული ღვინის ხარისხიც. ვფიქრობთ ამის გაკეთება, ხვალაც არაა გვიან.

ევროპული ტიპის ღვინოებს ორი საუკუნეა იკვლევს მთელი მსოფლიო, ქვევრის ღვინო კი ახალი გემოა მსოფლიო მეღვინეობისათვის და მასაც ისეთივე კვლევა უნდა, როგორიც ჩაუტერდათ ევროპული ტიპის ღვინოებს. თუ არა ჩვენ, ქართველები, სხვა ვინ გაირჯება ქვევრისა და ქვევრის ღვინის კვლევაზე? თუ არა ჩვენ, ვინ მოინდომებს მათ, მსოფლიო მეღვინეობაში ფართოდ დანერგვას? ამაზე უპირველეს ყოვლისა ქვევრის ღვინის დამყენებელი მარნები უნდა ზრუნავდნონ და იყენებდნონ მეცნიერებს და არა პირიქით.

ამბობენ, ამერიკელ მეღვინე სპეციალისტს ქართველი სპეციალისტებისთვის უკითხავს -დავარგებული ღვინის შენახვა გასანთლულ ქვევრში ჯობია თუ გაუსანთლავშიო? რადგან ასეთი ცდა საქართველოში დღემდე არავის ჩაუტარებია, კითხვა უპასუხოდ დარჩენილა. ამის შემდეგ მაინც, რომ ვიცოდეთ ამ კითხვაზე სწორი პასუხი, მარნის ყველა მეპატრონეს ვთხოვ: აიღოს 3-5 ფუთიანი ორი ქვევრი, ერთი გასანთლოს მეორე კი გაუსანთლავი ჩადგას მიწაში და დააყენოს ასეთი ექსპერიმენტი, სამი წლის შემდეგ,  ამერიკელის მიერ დასმულ კითხვაზე სწორი პასუხი, გვექნება, რომელი პასუხიც არანაკლებ საინტერესო  ჩვენთვის.

    ჟორა  გაბრიჭიძე

საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი.

ბიოლოგიურად აქტიურ ნივთიერებათა კვლევის

სამეცნიერო ცენტრის უფროსი მეცნიერთანამშრომელი

                                                   ტელ.  551-333-155