2019 წელთან შედარებით მსოფლიოში 122 მილიონით მეტი ადამიანი შიმშილობს

ბოლო კვლევის მიხედვით, მსოფლიოში 735 მილიონი ადამიანი შიმშილობს. 2019 წელს ეს რიცხვი 613 მილიონი იყო.

რომი/ნიუ-იორკი/ჟენევა – პანდემიის, ბუნებრივი კატასტროფებისა და კონფლიქტების, მათ შორის, უკრაინაში ომის შედეგად, მსოფლიოში, 2019 წელთან შედარებით, 122 მილიონით მეტი ადამიანი შიმშილობს – ამის შესახებ გაეროს ხუთი სააგენტოს ერთობლივ ანგარიშში „სასურსათო უსაფრთხოება და სურსათის მოხმარება მსოფლიოში“ (SOFI) წერია.

გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაცია (FAO),  სოფლის მეურნეობის განვითარების საერთაშორისო ფონდი (IFAD), გაეროს ბავშვთა ფონდი (UNICEF), ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია (WHO) და მსოფლიო სურსათის პროგრამა  (WFP)  გვაფრთხილებენ, რომ თუ ეს ტენდენცია გაგრძელდა, შიმშილის დასრულების თაობაზე მდგრადი განვითარების მიზნებს 2030 წლისათვის ვერ მივაღწევთ.

მოწოდება შიმშილის წინააღმდეგ ბრძოლისაკენ

2023 წლის ანგარიშის თანახმად, 2022 წელს 691-დან 783 მილიონ ადამიანამდე შიმშილობდა, საშუალოდ – 735 მილიონი ადამიანი. ეს პანდემიამდელ მონაცემებს 122 მილიონით აღემატება.

2021-2022 წლებში გლობალური შიმშილის ზრდა შეჩერდა, თუმცა, მსოფლიოს ბევრ წერტილში სასურსათო კრიზისები ღრმავდება. 2022 წელს იმ ადამიანების რიცხვი, ვინც შიმშილობს, შემცირდა აზიასა და აფრიკაში, მაგრამ გაიზარდა დასავლეთ აზიაში, კარიბის ზღვის აუზის ქვეყნებსა და აფრიკის ყველა ქვერეგიონში. აფრიკა შიმშილის კუთხით ყველაზე მეტად დაზარალებულ რეგიონად რჩება – კონტინენტზე ყოველი ხუთიდან ერთი ადამიანი შიმშილობს, რაც გლობალურ საშუალო მაჩვენებელს ორჯერ აღემატება.

„არსებობს იმედის სხივები, ზოგიერთი რეგიონი კვალდაკვალ მიჰყვება 2030 წლისათვის ნუტრიციული სამიზნეების შესრულებას. თუმცა, მთლიანობაში, გვჭირდება აქტიური და დაუყოვნებელი გლობალური ძალისხმევა მდგრადი განვითარების მიზნების გადასარჩენად. ჩვენ უნდა გავხდეთ უფრო მედეგი კონფლიქტის და კლიმატის ცვლილებით გამოწვეულ კრიზისებისა და შოკური პერიოდების მიმართ, რომლებსაც სასურსათო დაუცველობისკენ მივყავართ“, – განაცხადა გაეროს გენერალურმა მდივანმა ანტონიო გუტერესმა ვიდეომიმართვაში, ნიუ-იორკის სათავო ოფისში ანგარიშის გამოქვეყნებისას.

გაეროს ხუთი სააგენტოს ხელმძღვანელი: FAO-ს გენერალური დირექტორი კუ დონჟუ, IFAD-ის პრეზიდენტი ალვარო ლარიო, UNICEF-ის აღმასრულებელი დირექტორი ქეთრინ რასელი, WFP-ის აღმასრულებელი დირექტორი სინდი მაკკეინი და WHO-ს გენერალური დირექტორი დოქტორი ტედროს ადანომ გებრეისუსი ანგარიშის წინასიტყვაობაში წერენ:

„ეჭვგარეშეა, მნიშვნელოვანი გამოწვევა ხდება ჩვენთვის მდგრადი განვითარების მიზნების 2030 წლის სამიზნის – ნულოვანი შიმშილის – მიღწევა. წინასწარი გათვლებით, 2030 წლისთვის თითქმის 600 მილიონი ადამიანი იშიმშილებს. სასურსათო დაუცველობისა და მალნუტრიციის გამომწვევი მთავარი მიზეზები ჩვენს ‘ახალ ნორმად’ იქცა და სხვა არჩევანი აღარ გვაქვს – უნდა გავაორმაგოთ ძალისხმევა აგროსასურსათო სისტემების გარდაქმნისთვის, მდგრადი განვითარების მეორე მიზნის (SDG2) მისაღწევად“.

შიმშილს მიღმა

2022 წელი მძიმე იყო სასურსათო უსაფრთხოებისა და სურსათის მოხამრების მიმართულებით. ანგარიშის მიხედვით, მსოფლიო მოსახლეობის 29.6 პროცენტს, ანუ 2.4 მილიარდ ადამიანს, არ ჰქონდა მუდმივი წვდომა საკვებზე – ეს განიხილება როგორც სურსათის დაუცველობის ზომიერი ან მძიმე გავრცელება. მათ შორის, 900 მილიონ ადამიანს მძიმე სასურსათო დაუცველობის მდგომარეობაში იყო.

პარალელურად, გაუარესდა ჯანსაღ კვებაზე წვდომის შესაძლებლობა: 2021 წელს მსოფლიოში 3.1 მილიარდ ადამიანს, რაც 42 პროცენტს შეადგენს, ჯანსაღი კვებისთვის საკმარისი ფინანსური რესურსი არ ჰქონდა. ეს მონაცემი 2019 წელთან შედარებით 134 მილიონით მეტია.

მილიონობით ხუთ წლამდე ბავშვი არასწორი კვებით გამოწვეულ შედეგებს ებრძვის. 2022 წელს,  ხუთ წლამდე ასაკის 148 მილიონ ბავშვს (22.3 პროცენტი) სიმაღლეში ჩამორჩენა აღენიშნა, 45 მილიონს (6.8 პროცენტი) – გამოფიტვა ხოლო 37 მილიონს (5.6 პროცენტი) – ჭარბი წონა.

გაიზარდა ექსკლუზიურად ძუძუთი კვებაზე მყოფი ბავშვების რაოდენობა: ექვს თვემდე ასაკის ჩვილების 48 პროცენტი საკვებს ამ გზით იღებს, რაც 2025 წლის მიზანთან ახლოსაა. თუმცა, მიზნების მისაღწევად, მეტი ერთიანი ძალისხმევაა საჭირო 2030 წელს მალნუტრიციასთან საბრძოლველად.

 ურბანიზაცია აგროსასურსათო სისტემებში ცვლილებებს ახდენს

ანგარიში ასევე განიხილავს ურბანიზაციის ზრდას, როგორც „მეგატრენდს“, რაც ხალხის კვებით ჩვევებზე გავლენას ახდენს. იმ მოცემულობით, რომ 2050 წლისთვის ათიდან თითქმის შვიდი ადამიანი დიდ ქალაქებში იცხოვრებს, მთავრობებმა და შიმშილის დაძლევის, სასურსათო დაუცველობისა და არასწორი კვების მიმართულებით მომუშავე სხვა უწყებებმა ურბანიზაციის ტრენდები უნდა გააანალიზონ და პოლიტიკის შემუშავებისას გაითვალისწინონ.

განსაკუთრებით აღსანიშნავია, რომ სოფელსა თუ ქალაქში ცხოვრების მიხედვით მარტივი დაყოფის კონცეფცია აღარ არის საკმარისი იმის გასააზრებლად, თუ როგორ გავლენას ახდენს ურბანიზაცია აგროსასურსათო სისტემებზე. სოფლებისა და ქალაქების ურთიერთკავშირის (rural-urban continuum) უფრო კომპლექსური პერსპექტივაა საჭირო და მასში გათვალისწინებული უნდა იყოს ადამიანების ურთიერთობები და ქალაქებსა და სოფლებს შორის კავშირის მასშტაბი და ხარისხი.

ეს ევოლუცია, პირველად ისტორიაში, სისტემატურად დოკუმენტირებულია თერთმეტ ქვეყანაში. ანგარიშში ჩანს, რომ სურსათის შესყიდვები მაღალია არა მხოლოდ ქალაქებში მცხოვრებ ოჯახებში, არამედ, ისეთ დასახლებებშიც, სადაც ქალაქებსა და სოფლებს შორის მკვეთრი ზღვარი წაშლილია, მათ შორის, ქალაქის ცენტრისგან შორს მაცხოვრებლებშიც.  ახალი მონაცემები ასევე აჩვენებს, რომ მაღალდამუშავებული საკვების მოხმარება იზრდება ზოგიერთი ქვეყნის ნახევრადურბანულ და სასოფლო არეალებში.

სამწუხაროდ, გრძელდება სივრცითი უთანასწორობა: სასურსათო დაუცველობას, უფრო მეტად, სოფლად მცხოვრები ხალხი ეჩეხება. სოფლად მცხოვრები ზრდასრული ადამიანების 33 პროცენტსა და ქალაქებში მცხოვრები ზრდასრული ადამიანების 26 პროცენტზე სასურსათო დაუცველობა მძიმედ, ან ზომიერი ხარისხით ახდენს გავლენას.

ბავშვთა მალნუტრიციის მიმართულებითაც გამოიკვეთა კონკრეტული მახასიათებლები ურბანული და სასოფლო არეალების კუთხით: ბავშვთა სიმაღლეში ჩამორჩენა უფრო მეტად სოფლებში იმატებს (35.8 პროცენტი), ვიდრე ქალაქებში (22.4). ასევე, მეტად ფიქსირდება სოფლად მცხოვრებ ბავშვებში გამოფიტვა (10.5 პროცენტი), ვიდრე ქალაქებში (7.7 პროცენტი). ოდნავ მეტად იზრდება ჭარბწონიანი ბავშვების რიცხვი ურბანულ არეალში (5.4 პროცენტი) სოფლებთან შედარებით (3.5 პროცენტი).

ანგარიშში მოცემულია რეკომენდაცია, რომ სასურსათო უსაფრთხოებისა და სურსათის მოხმარების ეფექტურად ხელშეწყობისათვის, პოლიტიკური ჩართულობის, ქმედებებისა და ინვესტიციების შემთხვევაში, უნდა იხელმძღვანელონ მას შემდეგ, რაც კარგად იქნება გააზრებული სოფლებისა და ქალაქების უწყვეტობის კომპლექსური და ცვალებადი კავშირი აგროსასურსათო სისტემებთან.

ციტატები

FAO-ს გენერალური დირექტორი, კუ დონჟუ: „გლობალური პანდემიის შემდგომი პერიოდი არათანაბარი იყო და უკრაინაში ომმა გავლენა მოახდინა ჯანსაღ და ნუტრიციულ კვებაზე. ეს ჩვენი ‘ახალი ნორმაა’, სადაც კლიმატის ცვლილება, კონფლიქტი და ეკონომიკური არასტაბილურობა ისედაც ზღვარზე მყოფთ, სურსათის უვნებლობას კიდევ უფრო აშორებს. აქამდე არსებული მიდგომებით ვეღარ ვიხელმძღვანელებთ“.

IFAD-ის პრეზიდენტი, ალვარო ლარიო: „მსოფლიო შიმშილის გარეშე – შესაძლებელია. მასშტაბური გამოსავლისათვის ინვესტიციები და პოლიტიკური სურვილი გვაკლია. შიმშილს აღმოვფხვრით, თუ მას გლობალურ პრიორიტეტად ვაქცევთ. სიტუაციას შეცვლის ინვესტიციების განხორციელება მცირე ფერმერებისთვის და კლიმატის ცვლილებასთან მათი ადაპტაციისთვის, ტექნოლოგიებსა და ფინანსებზე წვდომისათვის, რათა მათ მცირე აგრობიზნესები განავითარონ. მცირემასშტაბიანი მწარმოებლები მდგომარეობიდან გამოსავლის ნაწილია. თუ სწორად დავეხმარებით, მეტ და მრავალფეროვან საკვებს აწარმოებენ და ურბანულ და სოფლის ბაზრებს მოამარაგებენ, რაც სოფლებსაც და ქალაქებსაც ადგილობრივად მოყვანილი სურსათით გამოკვებავს“.

UNICEF-ის აღმასრულებელი დირქტორი ქეთრინ რასელი: „მალნუტრიცია ბავშვების გადარჩენის, გაზრდისა და განვითარების მთავარი საფრთხეა. კვების კრიზისის მასშტაბი ბავშვებზე კონცენტრირებულ უფრო ძლიერ რეაგირებას მოითხოვს, რაც, მათ შორის, პრიორიტეტად დაისახავს ჯანსაღ და ხელმისაწვდომ საკვებ რაციონსა და აუცილებელ კვების სერვისებზე წვდომას. საჭიროა ბავშვებისა და მოზარდების დაცვა არაჯანსაღი, ულტრა-გადამუშავებული საკვებისგან და ასევე, სურსათისა და კვების მომარაგების ჯაჭვის გაძლიერება, ვიტამინებითა და მინერალებით გამდიდრებული და თერაპიული საკვებით“.

WFP-ის აღმასრულებელი დირექტორი სინდი მაკკეინი: „შიმშილი იზრდება, ხოლო ის რესურსები, რაც ყველაზე მოწყვლადი ჯგუფების დასაცავად სასწრაფოდ გვჭირდება – სახიფათოდ მცირდება. როგორც ჰუმანიტარები, ყველაზე დიდი გამოწვევის წინაშე ვართ, რაც კი ოდესმე გვინახავს. საჭიროა, გლობალურმა საზოგადოებამ სწრაფად, ჭკვიანურად და თანაგრძნობით იმოქმედოს, რათა ეს კურსი შეცვალოს და შიმშილის ტალღა შეაბრუნოს. WFP-ში მზად ვართ, ვიმუშაოთ ყველა ჩვენს, ძველსა თუ ახალ პარტნიორთან, რათა შევქმნათ მსოფლიო, სადაც აღარავის მოუწევს, არ იცოდეს, თუ კიდევ როდის შეჭამს საჭმელს“.

WHO-ს გენერალური დირექტორი, დოქტორი ტედროს ადანომ გებრეისუსი: „ბავშვების წონის დეფიციტის მაჩვენებელი მიუღებლად მაღალია და ბავშვებს შორის ჭარბწონიანობის შემცირების კუთხით პროგრესი არ გვაქვს. გვჭირდება მიზანმიმართული საჯარო პოლიტიკის ნაბიჯები, ინვესტიციები და ქმედებები, რათა ყველასთვის უფრო ჯანმრთელი გარემო შევქმნათ“.

შენიშვნა რედაქტორებისთვის:

„სასურსათო უსაფრთხოება და სურსათის მოხმარება მსოფლიოში“ (SOFI) არის ყოველწლიური ანგარიში, რომელსაც ერთობლივად ამზადებს: გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაცია (FAO), სოფლის მეურნეობის განვითარების საერთაშორისო ფონდი (IFAD), გაეროს ბავშვთა ფონდი (UNICEF), მსოფლიო სურსათის პროგრამა  (WFP) და ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია (WHO).

ის 1999 წლიდან აკვირდება და აანალიზებს მსოფლიო პროგრესს შიმშილის დასრულების, სასურსათო უსაფრთხოების მიღწევისა და კვების გაუმჯობესების კუთხით. ანგარიში ასევე გვთავაზობს, 2030 წლის მდგრადი განვითარების დღის წესრიგის კონტექსტში მიზნების მიღწევის გზაზე, მთავარი გამოწვევების სიღრმისეულ ანალიზს. ანგარიში გამიზნულია ყველასთვის, მათ შორის, პოლიტიკოსებისთვის, საერთაშორისო ორგანიზაციებისთვის, აკადემიური ინსტიტუციებისთვისა და ფართო აუდიტორიისთვის.

წლევანდელი თემა დაკავშირებულია გაეროს გენერალური ასამბლეის „ახალ ურბანულ დღის წესრიგთან“ და მიმართულებას მისცემს დისკუსიებს 2023 წლის მაღალი რანგის პოლიტიკურ ფორუმზე – განსაკუთრებით, მდგრადი ქალაქებისა და თემების შესახებ (SDG 11); ის ასევე დისკუსიების მნიშვნელოვანი ნაწილი იყო ფორუმის სამდღიან მინისტერიალის სეგმენტზე, რომელიც 2023 წელს 17-დან 19 ივლისამდე გაიმართა სექტემბერში დაგეგმილი, მდგრადი განვითარების მიზნების შესახებ, სამიტის წინსწრებით.

მთავარი ტერმინები

მწვავე სასურსათო დაუცველობა (Acute food insecurity): სასურსათო უსაფრთხობასთან დაკავშირეუბლი მდგომარეობა (დაუცველობა) რომელიც ვლინდება კონკრეტული ტერიტორიის კონკრეტულ წერტილზე, განსაზღვრულ დროში, ისეთი სიმწვავით, რაც საფრთხეს უქმნის სიცოცხლეს, კეთილდღეობას, ან ორივეს ერთად, მიზეზების, კონტექსტისა და ხანგრძლივობის მიუხედავად. გამოსადეგია სურსათის მწვავე დაუცველობის აღმომფხვრელი, შემაკავებელი, ან შემარბილებელი, მოკლევადიანი მიზნების მიღწევაზე ორიენტირებული მოქმედებათა სტრატეგიულად ხელმძღვანელობისთვის. ეს ინდიკატორი გამოყენებულია გლობალურ ანგარიშში სასურსათო კრიზისის შესახებ (FSIN and Global Network Against Food Crises. 2023).

შიმშილი (Hunger): უკონტროლო ან მტკივნეული შეგრძნება, რომელსაც იწვევს კვებითი რეჟიმისგან [კვების სიმცირისგან] გამოწვეული არასაკმარისი ენერგია. ამ ანგარიშში, ტერმინი „შიმშილი“ ქრონიკული არასაკმარისი კვების სინონიმია და იზომება არასაკმარისი კვების გავრცელებით (Prevalence of Undernourishment. PoU).

მალნუტრიცია/არასწორიკვება (Malnutrition): დარღვეული ფიზიოლოგიური მდგომარეობა, რომელიც გამოწვეულია მაკრონუტრიენტებისა და/ან მიკრონუტრიენტების არაადეკვატური, დაუბალანსებელი ან გადამეტებული მიღებისგან. არასწორი კვება მოიცავს კვების უკმარისობას (ბავშვების ზრდის შეფერხება, წონის, ვიტამინების და მინერალების დეფიციტი), ისევე, როგორც ჭარბწონიანობას და სიმსუქნეს.

ზომიერი სასურსათო დაუცველობა (Moderate food insecurity): სასურსათო უსაფრთხოების მწვავე მდგომარეობა, როცა ადამიანებმა არ იციან, შეძლებენ თუ არა საკვების მიღებას და იძულებულნი არიან, წელიწადში რამდენჯერმე, უსახსრობისა და სხვა რესურსების ნაკლებობის გამო, შეამცირონ საკვების ხარისხი ან რაოდენობა. ის მიუთითებს საჭმლის მუდმივ ნაკლებობაზე, რომელიც კვების ხარისხს ამცირებს და კვების ნორმალურ რეჟიმს არღვევს. ის იზომება სასურსათო დაუცველობის გამოცდილების შკალით და წვლილი შეაქვს მდგრადი განვითარების #2.1 მიზნის (ინდიკატორი 2.1.2) შესრულების პროგრესის კონტროლში.

მძიმე სასურსათო დაუცველობა (Severe food insecurity): სასურსათო დაუცველობის სიმწვავე, როცა, წლის რომელიმე პერიოდში, ადამიანებს საკვები სრულიად გაუთავდათ, იშიმშილეს და, უკიდურეს შემთხვევაში, ერთი ან რამდენიმე დღე საჭმლის გარეშე იყვნენ. ის იზომება სასურსათო დაუცველობის გამოცდილების შკალით და წვლილი შეაქვს მდგრადი განვითარების #2.1 მიზნის (ინდიკატორი 2.1.2) შესრულების პროგრესის კონტროლში.

არასაკმარი სიკვება (Undernourishment):  მდგომარეობა, როცა საკვები, რომელსაც ადამიანი ყოველდღიურად იღებს, არასაკმარისად ამარაგებს მას ნორმალური, აქტიური და ჯანსაღი ცხოვრების შენარჩუნებისთვის საჭირო ენერგიით. არასაკმარისი კვების გავრცელება გამოიყენება შიმშილისა და მდგრადი განვითარების #2.1 (ინდიკატორი 2.1.1) მიზნისკენ მიმავალი გზის პროგრესის გასაზომად.