თორიუმი – უსაფრთხო და იაფი ენერგიის  წყარო

ბუნებაში გავრცელებული და შედარებით ნაკლებად შესწავლილი თორიუმი (Th) ბირთვული ენერგიის მომავალი განვითარების თვალსაზრისით ერთ-ერთ ყველაზე საინტერესო მინერალურად რჩება. ის ძირითადად მონოციტის, თორიტის და სხვა იშვიათმიწა მინერალებში მოიპოვება, ხოლო გლობალური მარაგები თითქმის ყველა კონტინენტზეა ნანახი – ინდოეთიდან ნორვეგიამდე.

თორიუმის მთავარი უპირატესობა ურანთან შედარებით მისი სიმრავლე და ბირთვული რეაქციის უსაფრთხოებაა.

ბუნებაში იგი სამჯერ მეტია, ვიდრე ურანი. ყველაზე მნიშვნელოვანი კი ის არის, რომ თორიუმის რეაქტორებში ბირთვული ჯაჭვური რეაქციის „გაქცევა“ თითქმის გამორიცხულია – თორიუმი თვითონ ვერ იწვევს აფეთქების ტიპის რეაქციას და  ნეიტრონული წყაროს მუდმივი კონტროლია საჭირო.

თორიუმის გამოყენება ძირითადად „გამდნარი მარილების რეაქტორებში“ განიხილება (Molten Salt Reactors – MSR). ამ ტიპის რეაქტორები თორიუმს გარდაქმნიან ფისილურ იზოტოპ ^233U-ში, რომელიც უკვე ენერგიას გამოყოფს. ასეთი სქემა  მაღალეფექტიანობას, დაბალ წნევას და ნაკლებად რადიოაქტიურ ნარჩენებს იძლევა.

რა ეკოლოგიური და ეკონომიკური სარგებელი შეიძლება მოუტანოს თორიუმმა კაცობრიობას: 

• ნარჩენების შემცირება: თორიუმული რეაქტორების ნარჩენებს სტაბილიზაციისთვის გაცილებით მოკლე დრო დრო სჭირდება.
• გლობალური მარაგები: დედამიწაზე თორიუმის დიდი რაოდენობით არსებობა ამცირებს საწვავის დეფიციტის რისკს.
• ატმოსფეროს დაბინძურების შემცირება: თორიუმის ენერგია, როგორც ბირთვული საწვავი, პირდაპირ ცვლის ნახშირბადზე დაფუძნებულ ელექტროგენერაციას.

თორიუმის ენერგეტიკა ჯერ კიდევ კვლევისა და დემონსტრაციის ეტაპზეა. მთავარი დაბრკოლებებია:

• საწვავის გადამუშავებისა და რეაქტორის დამზადების/დიზაინის მაღალი საწყისი ხარჯები;
• ^233U-ის პოტენციური ბირთვული იარაღად გამოყენების საფრთხე, რაც მკაცრ საერთაშორისო მონიტორინგს მოითხოვს;
• ბევრ ქვეყანაში საკანონმდებლო და ტექნოლოგიური სტანდარტების არარსებობა.

ინდოეთი, რომელსაც თორიუმის მდიდარი მარაგი გააჩნია, ერთ-ერთ მთავარ ინვესტორად ითვლება. ასევე ჩინეთი, ნორვეგია, აშშ და რამდენიმე ევროპული სახელმწიფო აქტიურად სწავლობენ გამდნარი მარილების ტექნოლოგიას.

პროგნოზით, პირველი სამრეწველო თორიუმული რეაქტორები შეიძლება 2030-იანი წლების შუა პერიოდში ამოქმედდეს.

პირველადი საპილოტე ან კომერციული MSR/თორიუმული რეაქტორის აგებას შეიძლება რამდენიმე ასეული მილიონის ან რამდენიმე მილიარდი დოლარის ინვესტიცია დასჭირდეს, ინვესტიციის მოცულობა დამოკიდებულია რეაქტორის სიმძლავრეზე, რა სიმძლავრის სადგური უნდა აშენდეს.

თორიუმზე დაფუძნებულ საწვავზე მომუშავე რეაქტორი გამომუშავებული ენერგია, როგორც სპეციალისტები ვარაუდობენ, ურანის საწვავით მიღებულ ენერგიასთან შედარებით ფასი 20-30 %-ით იაფი იქნება. შეუდარებლად მცირდება თორიუმის საწვავის მოპოვება-წარმოების და ნარჩენების მართვის ხარჯები, მაგრამ გათვლები უპირობოდ დამოკიდებული იქნება თანამედროვე ულტრა ტექნოლოგიის მეთოდებსა და საწვავის უწყვეტ ეფექტიან გამოყენებაზე.

თორიუმი მხოლოდ ალტერნატიული საწვავი კი არა, არამედ ენერგეტიკული უსაფრთხოების ახალი გზა შეიძლება გახდეს.

თორიუმის ფართომასშტაბიანი დანერგვა კვლევის, ინჟინერიისა და საერთაშორისო რეგულაციების მნიშვნელოვან დახვეწას მოითხოვს, თუმცა გარემოსდაცვითი სარგებელი და საწვავის უსაფრთხო გამოყენების სიმარტივე, თორიუმს ბირთვული ენერგიას უახლოეს მომავალში ერთ-ერთ ყველაზე პერსპექტიულ რესურსად აქცევს.