რაფსის და ხორბლის ნამჯა მეხორცული პირუტყვის კვებაში – კანადური გამოცდილება

დღეს, როდესაც მთელ მსოფლიოში საკვების ფასები რეკორდულად იზრდება, კანადელი ფერმერები ხარჯების შესამცირებლად და წარმოების რენტაბელურობის გასაზრდელად სულ უფრო ხშირად იყენებენ ალტერნატიულ საკვებს.

კანადის სასკაჩევანის უნივერსიტეტის მეცხოველეობის და საკვების წარმოების ცენტრში ჩატარებული ბოლო კვლევის მიხედვით, ფერმერები მეხორცული პირუტყვის გამოსაკვებად აქტიურად იყენებენ მცენარეულ ნარჩენებს. ამგვარი საკვები მოიცავს, მაგალითად, ხორბლისა და ზეთოვანი კულტურების (რაფსის, სოიის და სხვ.) ნარჩენებს/ნამჯას. ეს სტრატეგია არამხოლოდ მდგრადია, არამედ რეალურად ეხმარება ფერმერებს საკვების დეფიციტის შევსებასა და ხარჯების შემცირებაში, ყოველგვარი პროდუქტიულობის დაზიანების გარეშე.

რა არის რაფსის „მინარევები“?

რაფსის „მინარევები“ წარმოიშობა თესლის გასუფთავების პროცესში და წარმოადგენს სხვადასხვა კომპონენტის ნარევს: მარცვლეულისა და ზეთოვანი თესლის ნარჩენებს, ჩენჩოს, სარეველას თესლს და მტვერს. წარსულში ეს მასალა უსარგებლო ნარჩენად ითვლებოდა, მაგრამ დღეს ის პირუტყვის გამოკვების პრაქტიკის ღირებული ნაწილი ხდება.

შედარებისთვის: 2024 წელს კანადამ 35 მილიონი ტონა ხორბალი და 18 მილიონი ტონა რაფსი მოიყვანა. ამ მოცულობიდან მიღებული ნარჩენები – დაახლოებით 1.05 მილიონი ტონა ხორბლის ქატო და 0.54 მილიონი ტონა რაფსის მინარევები – მნიშვნელოვან, ხშირად აუთვისებელ საკვებ რესურსს წარმოადგენდა.

რაფსის მინარევები გამორჩეულია მაღალი ნედლი ცილის (17-21%) და ცხიმის შემცველობით (15-25%), რაც მათ იდეალურ დაბალანსებულ საკვებ შემავსებლად აქცევს, მაგალითად, ხორბლის ნამჯასთან შერევის შემთხვევაში. თუმცა, ნამჯის საკვები ღირებულება მნიშვნელოვნად ცვალებადია და შეძენამდე აუცილებლად მოითხოვს ლაბორატორიული ანალიზის ჩატარებას.

კვლევის შედეგები – პირუტყვის პროდუქტიულობა

სასკაჩევანის უნივერსიტეტის მეცხოველეობისა და საკვების მეცნიერების ცენტრში ჩატარებულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ მსხვილფეხა რქოსანი პირუტყვი, რომელიც იკვებებოდა ხორბლის ნამჯისა და ზეთოვანი ფქვილის (რაფსი) დანამატით (მშრალ ნივთიერებაზე გადაანგარიშებით), იგივე შედეგს აჩვენებდა, რაც ჩვეულებრივ ქერის სილოსითა და ქერის მშრალი გრანულებით კვებისას.

მაკე ძროხები, რომლებიც იკვებებოდნენ ხორბლის ნამჯისა და რაფსის ნარჩენების ნაზავით (6% ცხიმის შემცველობით მშრალ მასაში), ინარჩუნებდნენ ცოცხალ წონას, საერთო ჯანმრთელობის მაჩვენებლებს, შობადობის მაღალ დონეს და ხბოების დაბადების წონას იმავე დონეზე, როგორც ძროხები, რომლებიც ტრადიციულ ბალახსა და სილოსზე დაფუძნებულ რაციონს იღებდნენ.

გარდა ამისა, მაღალი ცხიმის შემცველობის მქონე ნარჩენები (მაგ. რაფსის წვრილი მარცვლები) ხელს უწყობს მეთანის გამოყოფის შემცირებას, რაც ეკოლოგიური მდგრადობის თვალსაზრისით სერიოზულ უპირატესობას წარმოადგენს.

გამოწვევები და რეკომენდაციები

მიუხედავად ამ ალტერნატიული საკვების მაღალი პოტენციალისა, არსებობს გარკვეული სირთულეები. კერძოდ:

• საკვები პარტიები არასდროსაა ერთგვაროვანი – მათი შემადგენლობა, განსაკუთრებით არანუტრიციული კომპონენტების (მაგ. მტვერი, ტოქსინები) რაოდენობა, განსხვავდება;
• საჭიროა მუდმივი ლაბორატორიული ანალიზი – დაბალი ხარისხის ნარჩენები (დაბალი ცილის ან ენერგეტიკული ღირებულებით) შეიძლება არ გამოდგეს საკვებად;
• შესაძლებელია ტოქსიური კომპონენტების არსებობა – ზოგი პარტია შეიცავს სარეველების თესლებს, სოკოს, მიკოტოქსინებს და სხვა.

ასევე, დაუმუშავებელ ნარჩენებს პირუტყვი ხშირად ცუდად ითვისებს. მათი გრანულაცია ან დაპრესვა აუმჯობესებს საკვების ხარისხს და მონელებადობას.

მთლიანობაში, ზამთრის პერიოდში ხორბლის ნამჯისა და ზეთოვანი კულტურების ნარჩენების გამოყენება პირუტყვის რაციონში შესაძლებელია როგორც დაბალფასიანი, მაგრამ ენერგეტიკულად მდიდარი ალტერნატივა. სწორი დაგეგმვითა და კვების სპეციალისტთან კონსულტაციით, ეს მეთოდი რეალურად ეხმარება ფერმერებს საკვები ხარჯების შემცირებაში, პროდუქტიულობის შენარჩუნებასა და აგრარული წარმოების მდგრადობის გაუმჯობესებაში.

მნიშვნელოვანია: არასდროს დაეყრდნოთ ვარაუდებს — ყოველთვის გააკეთეთ ლაბორატორიული ტესტირება და მიმართეთ სპეციალისტს, რათა დარწმუნდეთ, რომ ეს დანამატები გააუმჯობესებს, და არა გააუარესებს, თქვენი საქონლის ჯანმრთელობასა და პროდუქტიულობას.

 

წყარო: Canadian Cattlemen
ავტორი: დოქტორი გაბრიელ რიბეირო