გენეტიკა ცვლის მეცხოველეობას: ფური რქების გარეშე უფრო ჯანმრთელი და უსაფრთხოა

კანადურ ჰოლშტეინის ჯიშის  ურქო (კომოლური _ ურქო მსხვილფეხა ან წვრილფეხა რქოსანი ცხოველი) საქონლის წილი ათ წელიწადში დაახლოებით ათჯერ გაიზარდა.

ბოლო წლების განმავლობაში კანადაში საგრძნობლად გააქტიურდა ურქო მსხვილფეხა რქოსანი პირუტყვის გენეტიკური გადარჩევა, რაც ხელს უწყობს ცხოველთა კეთილდღეობას და მერძეულ ფერმებში ახალშობილი ხბოების მოვლის გამარტივებას.

იმის მიუხედავად, რომ მერძეული საქონლის მოვლისა და შენახვის ეროვნული პრაქტიკის კოდექსის ბოლო განახლება ადგენს მოთხოვნებს რქების უსაფრთხო და ეფექტიანად მოსაცილებლად (ცხოველების სტრესის მინიმუმამდე დასაყვანად), დოკუმენტი ასევე აქტიურად მოუწოდებს ფერმერებს გასამრავლებლად ურქო ბუღები გამოიყენონ.

ურქო გენეტიკის გამოყენება ფერმერს  ათავისუფლებს რქების მოცილების აუცილებლობასა და მასთან დაკავშირებული ხარჯებისგან, რაც ამ თვისებას სასურველს ხდის მრავალი ფერმერისთვის, წერენ კანადური ორგანიზაცია Lactanet Canada-ს მერძეული მიმართულების ექსპერტები: ელისონ ფლემინგი და ჰანა სვიტი, შეფასებაში, პორტალ Farmtario-სთვის მომზადებულ სტატიაში.

ბოლო ათწლეულში კანადურ ჰოლშტეინის ჯიშში რქების გენების მატარებელ ცხოველთა წილი 1.5%-დან დაახლოებით 12.5%-მდე გაიზარდა. ამას მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი ურქო ბუღების რაოდენობის ზრდამ, რომლებსაც მაღალი გენეტიკური პოტენციალი აქვთ და  ხელოვნური განაყოფიერებისთვის გამოიყენებიან.

ჯერსის ჯიშის პოპულაციაში მსგავსი ტენდენცია 1980-იან წლებში დაიწყო და პიკს 2018 წელს (7.5%) მიაღწია. თუმცა ბოლო წლებში ზრდა შენელდა, მაღალი აღმაწრმოებლური ურქო ჯერსის ბუღების რაოდენობის შემცირების გამო.

აირშირულ ჯიშში ურქოობის გენის მქონე პირუტყვის ზრდა შედარებით გვიან, 2013 წელს დაიწყო.

ურქო მერძეული ძროხების პოპულარობის ზრდა რამდენიმე მიზეზით აიხსნება:

• გენომური ტესტირების ფართო დანერგვა, რომლის სტანდარტულ პაკეტში უკვე შედის ურქოობის გენზე ტესტი, რომელიც მარტივდება და იაფდება;
• მაღალი რეიტინგის ურქო ბუღების გამოჩენა, რაც ფერმერებს საშუალებას აძლევს აირჩიონ დასავლურ სტანდარტებთან შესაბამისი ურქო ბუღა მწარმოებლები.

 

კომოლობის (ურქობის) გენი გადაეცემა დომინანტური მემკვიდრეობით, რაც ნიშნავს, რომ ცხოველს, რომელსაც აქვს ამ გენის ერთი ან ორი გენი, ურქოდ ჩნდება.

მით უმეტეს, თუ ცხოველი არის ჰომოზიგოტურობა ურქობაზე (ანუ აქვს გენის ორი ასლი), მაშინ მისი შთამომავლობის 100% დაიბადება ურქოდ, მიუხედავად პარტნიორი ცხოველის გენეტიკისა.

მაგალითისთვის: ბუღა Stantons Remover PP, რომელმაც 2025 წლის აპრილში ჰოლშტეინის ჯიშის LPI რეიტინგში მე-7 ადგილი დაიკავა, სწორედ ასეთი ჰომოზიგოტურობით ხასიათდებოდა 100%-იან ურქო შთამომავლობის გენეტიკური გარანტიით.

ურქო ბუღების მიმართ მოთხოვნის ზრდის საპასუხოდ, ხელოვნური განაყოფიერების განხრით მოქმედმა კომპანიებმა ამ მიმართებით თავიანთი სასელექციო მუშაობა გააფართოეს.

მაგალითად, აპრილი 2025 წლის გენეტიკური შეფასების მონაცემებით, ჰოლშტეინის ჯიშის 100 საუკეთესო ბუღიდან 9 ურქო გენების მქონე იყო. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ ბუღების უმრავლესობას ამ გენის მხოლოდ ერთი ასლი  აქვს. შესაბამისად, მათი შთამომავლობა მხოლოდ ნაწილობრივ იქნება ურქო.

მათთვის, ვინც მიზნად ისახავს სრულად ურქო ფერმის შექმნას, რეკომენდებულია:

• მუდმივად გამოიყენონ ჰომოზიგოტური ურქო ბუღები (ორივე გენით);
• დროთა განმავლობაში, გენის გავრცელების კვალდაკვალ, შეიძლება შეირჩეს სხვა ბუღებიც, რომლებიც კონკრეტული დაწყვილების დროს მისაღები იქნებიან

მიუხედავად ურქობის აშკარა უპირატესობებისა, ჰომოზიგოტურ ბუღებზე გადაჭარბებულმა დამოკიდებულებამ შეიძლება გენეტიკური მრავალფეროვნების შემცირებამდე მიგვიყვანოს. ამიტომ თუ ურქოობა თქვენი სელექციური სტრატეგიის ნაწილია, ყურადღებით აკონტროლეთ:

ინბრიდინგის  (ნათესაური შეწყვილება) დონე;

გააწონასწორეთ ურქოობის გენის შერჩევა სხვა ეკონომიკურად მნიშვნელოვანი თვისებებით — პროდუქტიულობა, ჯანმრთელობა, ლაქტაცია, და სხვა.

ურქოობის გენეტიკის ინტეგრირება მერძეულ  მეძროხეობაში თანამედროვე მიდგომაა, რომელიც ერთდროულად აუმჯობესებს ცხოველის კეთილდღეობას, ამარტივებს ცხოველის მოვლას და ზოგავს ხარჯებს.

ფერმერები, რომლებიც იყენებენ დაგეგმილ შერჩევას, გენომურ ინსტრუმენტებს და გრძელვადიან მიდგომებს, შეძლებენ წარმატებით გაავრცელონ ურქო გენეტიკის ცხოველები თავიანთ ფერმებში.

არ არის რქები, ნაკლები სტრესი, მეტია ეფექტიანობა.

წყარო: Farmtario
ავტორები: ელისონ ფლემინგი, ჰანა სვიტი