ქართული ვაზის მოვლისა და ღვინის დაყენების მარადისობის კანონი

საქართველოს რუსეთთან შეერთების შემდეგ ქართველ ახალგაზრდობას ევროპის უნივერსიტეტებისკენ გაეხსნა გზა და მათმა გარკვეულმა ნაწილმა ცოდნის მისაღებად ევროპას მიაშურა. ცხადია, მათ შორის ნაწილმა მევენახეობა-მეღვინეობის შესწავლა დაიწყო, რომლებმაც შემდგომ საფუძველი დაუდეს საქართველოში ევროპული ტიპის ღვინოების დაყენებას. ქართული მეღვინეობა კი განაგრძობდა ძველი გაკვალული გზით სვლას და ოჯახური მეღვინეობა ანუ „ღვინის დაყენების უძველესი ტრადიციული მეთოდი“, ძველი წესით, კვლავინდებურად გადადიოდა თაობიდან თაობაზე, პროცესში პირადი მონაწილეობით.

წიგნზე „ქვევრი და ქართული  ტრადიციული  მეღვინეობა“ მუშაობის დროს დიდი მოცულობის არქეოლოგიურ და ეთნოგრაფიულ მასალას გავეცანი, სადაც არ აღმოჩნდა წერილობითი ძეგლი, რომელშიც ეწერებოდა ვაზის მოვლისა და ღვინის დაყენების უძველეს ქართულ მეთოდებზე ისეთი ინფორმაცია, შუმერებმა რომ დაუტოვეს კაცობრიობას თავიანთი ცხოვრებისა და სამეურნეო საქმიანობის შესახებ.

საქართველოს მევენახეობა-მეღვინეობის 80-საუკუნოვანი უწყვეტი ისტორია აქვს, ეს  იმას ნიშნავს, რომ ღვინის დაყენების ყველა მეთოდმა უფროსი თაობიდან მომდევნო თაობაზე გადაცემით ჩვენამდე უცვლელად მოაღწია, ეს კი პროცესში მომდევნო თაობების უშუალო მონაწილეობამ განაპირობა. სამწუხაროდ, ასეთი ცოდნა, ხალხის მეხსიერებაში დაგროვილი ცოდნაა, რომელიც მანამდეა ცოცხალი, სანამდე ეს ხალხი არსებობს, მათ შემდეგ კი ყველაფერი დავიწყებას ეძლევა ანუ იკარგება, რადგან ცოდნა წერილობითი სახით არ არსებობს. მაგალითისთვის ისევ შუმერების ისტორია გავიხსენოთ, რომლებიც დიდი ხანია „აღიგავენ პირისაგან მიწისა“, მაგრამ მათი სამეურნეო საქმიანობის ყველა წვრილმანი ყველასათვის კარგადაა ცნობილი, რადგან თავიანთი სამეურნეო საქმიანობის ყველა წვრილმანი თიხის ფირფიტებზე დაწერილი დაგვიტოვეს. რომ არა ეს ფირფიტები, დღეს მათი სამეურნეო საქმიანობის კი არა მათ შესახებაც არავის არაფერი ეცოდინებოდა. ასეთივედ, მაგრამ უარყოფით მაგალითად გამოგვადგება ქართული მექვევრეობა, კიდევ 40-50 წელი და მისი მშენებლობის მცოდნე კაცი ქვეყანაში აღარ დარჩებოდა. ამიტომ აუცილებელია საქართველოს სინამდვილეშიაც დაიწეროს ცოდნის გადაცემის იმ მეთოდზე, რომლითაც მევენახეობა-მეღვინეობის კულტურამ 80 საუკუნე გამოიარა და ჩვენამდე მოაღწია, ანუ უნდა დაიწეროს ქართული მევენახეობა-მეღვინეობის „მარადისობის კანონის“ შესახებ.

პირადად, რა თქმა უნდა, იმისი პრეტენზია არ მაქვს, რომ ამ რთულ და მრავლისმომცველ საქმეს გავწვდები, მაგრამ ერთი ოჯახისა და ერთი სოფლის მაგალითზე ამ საქმის საფუძვლის ჩაყრა ნამდვილად შეიძლება. სწორედ ამ მიზნით მინდა აღვწერო, როგორ ხდებოდა ყველაფერი ეს ჩემს სოფელში და ჩვენს ოჯახში, იმ იმედით, რომ ასეთ ჩანაწერს სხვა მხცოვანი თანამემამულეებიც დაწერენ, რომელთა ბაზაზე ვინმე გონიერ მკვლევარს საკმარის მასალას დავუტოვებთ იმისათვის, რომ დაადგინოს და დაწეროს ქართული მევენახეობა-მეღვინეობის მარადისობის და უწყვეტი განვითარების მიზეზი.

ჭიათურის სოფელი მოხოროთუბანი, სადაც დავიბადე და გავიზარდე, მდინარე ციხისწყლის ხეობაში მდებარეობს. სოფელი ყველა მხრიდან მაღალი გორებითაა შემოფარგლული, ამიტომ აქ თბილი და უქარო ზამთარი იცის, ხოლო ზაფხული მდინარის გავლენით გრილია. სოფლის სახელი ორი სიტყვის – მუხურისა და უბნის – შერწყმის შედეგადაა მიღებული, რაც მუხურის უბანს ნიშნავს. მუხურა კი იმ შუაშია, რომ ქალების წუწკი ბატონის მკვლელობისთვის ტყიბულის მუნიციპალიტეტის სოფ. მუხურიდან გამოქცეული ჩემი წინაპარი, ძმასთან ერთად, სოფელ ზოდის თავადმა გამყრელიძემ შეიკედლა და უფროსი ახლანდელ მოხოროთუბანში დაასახლა, ხოლო მეორე ძმა სოფელ ვანში. ჩვენი გვარის კაცს აზნაურობისთვისაც მიუღწევია, რადგან დიდი მეფის ერეკლე მეორის დაცვის უფროსი სეხნია გაბრიჭიძე ყოფილა და ამ საპასუხისმგებლო საქმეს, ვფიქრობთ, გლეხს არავინ მიანდობდა. სეხნიაშვილები სწორეთ მას მიიჩნევენ თავიანთი გვარის საწყისად. ისე კი, ქართული ისტორიოგრაფიას (აკად. ს. ყაუხჩიშვილი, პროფესორები ი. ნოდია და დ. სუმბაძე), დიდი ეჭვი აქვთ, რომ გაბრიჭიძეები და გაბრიაძეები ხალდეველთა ფეოდალების გაბრების შთამომავლები არიან. ამის შესახებ ინფორმაციას ხშირად შეხვდებით მათ სამეცნიერო შრომებში და ეს აზრი ევროპაში მრავალ სამეცნიერო კონფერენციებზე აქვთ გაჟღერებული. მათ ამ ვარაუდს ის გარემოება განამტკიცებს, რომ ტრაპიზონის იმპერიაში მდებარე სოფელი კვაცხისი (სწორედ იქ მეფობდნენ გაბრები) და ამბროლაურის მუნიციპალიტეტში მდებარე სოფ. კვაცხუთი (საიდანაც საქართველოში გამრავლდნენ გაბრიჭიძეები) ერთმანეთის იდენტური სახელებია.

ადგილზე (მოხოროთუბანში) დარჩენილმა ჩემმა წინაპარმა ოთხი ვაჟი გაზარდა. ძმათაგან გრიგოლი ჩემი დიდი ბაბუა იყო. მე მისი მეხუთე თაობა ვარ, ჩემი შვილიშვილი კი მეშვიდეა, ანუ თუ თაობებით ვიანგარიშებთ, სოფელი დაახლოებით ორი საუკუნისაა. სოფელში, ასევე, ცხოვრობს ქვათაძისა და აზნარაშვილის გვარის ხალხი. როდის და საიდან მოვიდა ამ გვარის ხალხი სოფელში, ამაზე სარწმუნო წყარო არ გვაქვს.

სოფელს ვაზი, ძირითადად, დასავლეთის ფერდობზე აქვს გაშენებული, სადაც მზე ვენახს ამოსვლიდან ჩასვლამდე უყურებს. თავიდან თითოეულ გლეხს ჰექტარზე მეტი ვაზი ედგა, ოჯახების გაყოფისა და კოლექტივიზაციის შემდეგ კი ვენახის ფართობი ოჯახებს საგრძნობლად შეუმცირდათ და ჩემს ბავშვობაში ყველა ოჯახს 30-40 მეასედი ვენახი ჰქონდა, სადაც საშუალოდ ტონა ყურძენს ჰკრეფდნენ.

მცირე მიწა, დაბალი მოსავალი, მთაგორიანი რელიეფი და მელიორაციის მიუდგომლობა გლეხს ამინდზე დამოკიდებულს ხდიდა. ამ მიზეზით, რეგიონისა და ჩემი სოფლის მოსახლეობას ჭირნახული დიდი შრომის ფასად ეძლეოდათ, ამიტომ ბავშვები უფროსებს 8-10 წლიდან სამეურნეო საქმიანობაში ვეხმარებოდით. ჩვენი პირველი სამუშაო სხვლის დროს ვენახიდან წალამის გატანა, სარის შეგროვება და გაზაფხულზე მათი ვაზებთან ჩამორიგება იყო, ზაფხულში კი ვაზზე მწვანე ოპერაციის ჩატარება. არც ისე ძნელი საქმეა და ქალებთან ერთად ამ სამუშაოს ბავშვებიც სიამოვნებით ვასრულებდით. შემოდგომაზე კი ყურძნის კრეფა და მარანში უფროსებთან ერთად ტრიალი წიგნის კითხვაზე მეტად გვიზიდავდა.

მარანში შესასრულებელ სამუშაოთა შორის ქვევრის რეცხვა ყველაზე მძიმე და საპასუხისმგებლო საქმეა. რაც შეეხება ყურძნის დაწურვას, ბავშვებისთვის მისი მინდობა, გარდა შრომატევადობისა, იმიტომაც არ შეიძლებოდა, რომ აქ კაცის წონას აქვს დიდი მნიშვნელობა და საბავშვო საქმე ნამდვილად არ არის. მე ბავშვობიდან ჭარბი წონითა და ძალით გამოვირჩეოდი, ამიტომ 13-14 წლიდან ქვევრის რეცხვასაც მანდობდნენ და ყურძნის დაწურვასაც. მარნის ყველა საქმეში ჩემს ჩართულობას ისიც უწყობდა ხელს, რომ მამა მაღაროში მუშაობდა და ოჯახის საქმის საკეთებლად ცოტა დრო რჩებოდა. მახსოვს, ერთი შემოდგომის კვირადღეს (მაშინ დასვენების დღე მხოლოდ კვირა იყო), მთელი დღის განმავლობაში ყურძენი ვკრიფეთ, საღამოს მამამ მხოლოდ ერთი საწნახელი ყურძნის დაწურვა მოასწრო, გოდრებით დადგმული მეორე საწნახელი ყურძენი კი დაუწურავი დარჩა. მამა მეორე დღეს დილით ადრე მაღაროზე წავიდა სამუშაოდ, ყურძენს კი მთელი დღე საწნახელში უნდა გაეტარებინა, ანუ იყო საშიშროება, რომ საღამომდე ყველა მუმლი, რომელიც სოფელში დაფრინავდა, ჩვენს საწნახელთან მოიყრიდა თავს. დილას დედას ვუთხარი: მამამ ყურძნის დაწურვა დამავალა და მომეხმარე-მეთქი. დედას თვითონ ჰქონია ამის განზრახვა, ამიტომ დილაადრიან ყურძნით სავსე საწნახელში აღმოვჩნდი. რა თქმა უნდა, ვიცოდი, რომ ყურძნის დაწურვა არც ისე იოლი საქმეა, მაგრამ თუ ასეთი დამღლელი იქნებოდა, ვერ წარმომედგინა. მართალია, ყურძენი ბოლომდე დავწურეთ (ბოლოს ჩემი ტყუპისცალი ძმა საშა დავიხმარე), მაგრამ მთელ დღეს ფეხზე დგომა მიჭირდა. რადგან ერთხელ გამომივიდა, შემდგომ წლებში, მინდოდა თუ არა, ყურძნის დაწურვა ჩემ გარეშე არ ჩაივლიდა.

ამგვარად, 14-15 წლისამ ვენახში და მარანში შესასრულებელი ყველა სამუშაო ვიცოდი და ვასრულებდი კიდეც, ამის ჯილდო კი ის იყო, რომ სახლში და სოფელში, როგორც მოზრდილს, ისე მიყურებდნენ. უფლება მქონდა, სტუმრისთვის გაწყობილ სუფრასთან ვმჯდარიყავი (ჩემს ბავშვობაში სტუმრის გასამასპინძლებელ მაგიდასთან ბავშვებს არ სვამდენ), ხოლო სოფლის შარაზე უფროსები მათთან დგომასა და საუბრის მოსმენას არ მიშლიდნენ (იმ დროს ზედმეტად ცნობისმოყვარე ბავშვებს ეტყოდნენ: რას გვისმენ, წადი, გაიარ-გამოიარე, თვალს წყალი დაალევინეო და მოიშორებდენ). საუბარი, ძირითადად, სოფლის სამეურნეო საქმეებს შეეხებოდა, რომლის მთავარი თემა ვენახი და ღვინო იყო. მიდიოდა სჯა-ბაასი, ვის როგორი ღვინო დაუდგა, ტკბილმა როგორ დაიდუღა, როდის გადაიღეს ან აპირებენ გადაღებას და ღვინოს რა ზადი გამოჰყვა. იმ დროს ყველა ქართველს თავი ღვინის დაყენების პროფესორად მოჰქონდა, ამიტომ თავისი ღვინის პრობლემაზე პირდაპირ არავის ჰკითხავდა, უბრალოდ იტყოდა, რომ მისმა ღვინომ ბოლომდე არ დაიდუღა და იმ შეცდომასაც მოაყოლებდა, რის გამოც ღვინო ტკბილი დაურჩა, აქაოდა ღვინის ზადი ჩემი სიზარმაცის ბრალია და არა ჩემი უცოდინრობისო. ამის შემდეგ ყველა სათითაოდ გაიხსენებდა მიზეზს, თუ რატომ რჩება ღვინო ტკბილი. თუ ჩაიწერდი და ამ შეცდომებს არ გაიმეორებდი, ღვინო დაუდუღარი არასდროს დაგრჩებოდა. ვფიქრობთ, სწორედ მათი ეს საუბარი, ღვინის დაყენების პროცესში პირად ჩართულობასთან ერთად, იყო გლეხის ის სახალხო აკადემია, რომელსაც ყველა ქართველი ახალგაზრდა, მამა-ბაბუის გვერდში დგომა-შრომით ამთავრებდა, არა მარტო მევენახეობა-მეღვინეობაში.

ჩემს ბავშვობაში სოფელში, ნატურალურ ღვინოსთან ერთად, თითქმის ყველა ოჯახი შამან (შაქარწყალზე დადუღებული ღვინო) ღვინოსაც აყენებდა. უფროსთა განსჯის საგანი ხშირად შამანი ღვინოც იყო და მიდიოდა მსჯელობა, ფუთ წყალზე რამდენი კილოგრამი შაქარი უნდა დაგემატებინა, ნორმალური სიმაგრის ღვინო რომ გამოსულიყო. ამტკიცებდნენ, რომ მოყვითალო ფერის შაქარს მეტი სიტკბო აქვს და ფუთ წყალზე 4 კ-ია საკმარისი, მაშინ, როცა თეთრი (ლერწმის შაქარი) 5 კგ-იც არ ჰყოფნისო. ბევრი იმასაც ამტკიცებდა, რომ ნახევარ წილ ყურძნის წვენზე და ნახევარ წილ შაქარწყალზე დაყენებული ღვინო ნატურალურ ღვინოს სჯობს, რადგან მასში ყურძნიდან ნაკლები რაოდენობის შაბიამანი გადადისო. სინამდვილეში, იმ მიზეზით, რომ ყურძენს სრულ სიმწიფეში შესვლას არ აცლიდნენ, ნატურალური ღვინო მაღალმჟავიანი გამოდიოდა და შაქარწყალდამატებულ ღვინოს სიმჟავე უნახევრდებოდა, ამიტომ დასალევად მართლაც სჯობდა ნატურალურს. ყოველ შემთხვევაში, მე მაშინ ასე მეჩვენებოდა.

საქართველოში ღვინის დაყენების კლასიკური მეთოდი დაწერილი სახით არც ადრე არსებობდა და არც დღეს არის, ამიტომ ღვინის დაყენებას ყველა თავის ოჯახში სწავლობდა და იცოდა ის და ისე, რაც ამ კონკრეტული ოჯახისთვის იყო ტრადიციული. ამიტომ იყო, რომ ყველა ოჯახში ერთმანეთისგან განსხვავებული ორგანოლეპტიკის ღვინო დგებოდა. ანუ ყველა სოფელში იყო და დღესაც არის რამდენიმე ოჯახი, სადაც ხარისხიან ღვინოს დაგალევინებენ. სოფელში ყველამ იცოდა, ვინ როგორ ღვინოს აყენებდა და მათ შესაფასებლად თავისებური „იარლიყიც“ კი ჰქონდათ მიკერებული, იტყოდნენ: „მაგის ოჯახში ღვინო არ დაილევაო“ ან პირიქით… გვყავდა სოფელში ოჯახები, რომლებიც შამან ღვინოს ცოტა შაქარს აძლევდნენ, ამიტომ ღვინო სუსტი გამოდიოდა და სპირტის მოსამატებლად ჭაჭის არაყს ამატებდნენ, რომლით დათრობაც სამდღიან ნაბახუსევს ნიშნავდა, ამიტომ ყველა ერიდებოდა მათთან ოჯახში სტუმრობას.

ჩემს ბავშვობაში კარგი ღვინის დაყენებით იყვნენ ცნობილი უფროსი თაობის მეზობლები: იასონ, რომანოზ, სიმონ, პეტრე, აკაკი, კარპოზი და ისმეილ გაბრიჭიძეების ოჯახები. კარგ ღვინოს დაგალევინებდნენ ვასილ, სერგო, ირაკლი და მიხეილ აზნარაშვილებთან, იოსებ და ვასილ ქვათაძეებთან, ასევე, აკაკი ტყემალაძესთან. მათ შემდეგ ოჯახის ტრადიციები კარგად გააგრძელეს მათმა შემდგომმა თაობამ: აკაკი, მიშა, ელგუჯა, მერაბი, ჯუმბერ, უშანგი, ედიშელ, ვალერიან (ვალიკო), ვაჟა, ივანე, ვალოდია, დავით და შოთა გაბრიჭიძეებმა. ალიოშა, რეზო, ლევან, ავთანდილ, ქუჩიკო, ბუდუ და ჯობე აზნარაშვილებმა. ასევე, ელგუჯა, ლევან და ალბერტ ქვათაძეებმა, ანზორ და ომარ ტყემალაძეებმა. მათ კარგი ღვინის დაყენების ცოდნა სწორედ წინა თაობებთან ერთად მუშაობით, ოჯახში მიიღეს.

მართალია, სრული პროგრამით არა, მაგრამ ჩემს ბავშვობაში მამები ცდილობდნენ შეძლებისდაგვარად შვილები ძველი ტრადიციით გავეზარდეთ, ჩვენს ოჯახშიც ასე იყო. გარდა შრომისმოყვარეობისა, ვაზისა და ჭურ-მარნის სიყვარულისა, მამა სუფრის საიდუმლოებებსაც გვასწავლიდა. დღეს მედიცინა მშობლებს ურჩევს, ბავშვები ღვინოს საერთოდ არ გააკარონ, ჩვენ კი ამ მხრივ მეტი თავისუფლება გვქონდა და ოჯახურ წრეში ვახშმობისას 150-200 გრ. მოტკბო ღვინის დალევა შეგვეძლო. ჩვენს ექიმებს ავიწყდებათ, რომ საქმე ქართველ ბავშვებთან აქვთ.

ოჯახში ოთხი უფროსი ქალიშვილი და სამი ძმა ვიზრდებოდით. გოგოებს მშობლები საჭმლის კეთებას, სუფრის გაწყობასა და ალაგებას ასწავლიდნენ, იმას, რომ გაწყობის დროს ჯერ პურ-ღვინო უნდა დაალაგონ სუფრაზე, ხოლო ალაგების დროს, ბოლოს უნდა აიღონ. ამ წესის დარღვევას მამა გოგოებს არასდროს აპატიებდა, თუ შეცდებოდნენ, აღებულს უკან მოატანინებდა. თუ უსტუმრო ვახშამი გვქონდა, სუფრა აკადემიად იყო ქცეული, სუფრასთან ბიჭები მორიგეობით ვთამადობდით, გვქონდა შეჯიბრი სადღეგრძელოების რიგის მიხედვით თქმასა და მჭევრმეტყველებაში. თამადას, ასევე, ევალებოდა სუფრაზე სიმღერისა და ცეკვის ორგანიზება. ყველაფერი ეს ძალიან გამომადგა ცხოვრებაში და სადაც მითამადია, თავი არსად შემირცხვენია (მარტო 11 ქორწილი მაქვს ნათამადები). დღეს კი ახალგაზრდულ სუფრასთან თამადის არჩევა დიდი პრობლემაა. ჩემს ბავშვობაში სუფრა აუცილებლად ყოვლაწმინდა ღვთისმშობლის სადღეგრძელოთი უნდა დაგემთავრებინა, მის შემდეგ კი ამ სუფრასთან არანაირი სადღეგრძელოს თქმა აღარ შეიძლებოდა. თუ სუფრა ოჯახში იყო გაშლილი, ბოლოსწინა სადღეგრძელოდ აუცილებლად ჭურ-მარნისა უნდა თქმულიყო. ეს ტრადიცია იყო და წინათ არანაირ სუფრაზე არ ირღვეოდა. დღეს კი ბევრ შემთხვევაში ძველი ტრადიციები ირღვევა, რაც ქართველობიდან გადახვევად მიმაჩნია, თუ ყველამ ყველაფერი ტრადიციული დაივიწყა, მაშინ რა გამოვა? მსოფლიო ერთ ფერში დახატულ სურათს დაემსგავსება, რის მიღწევასაც ცდილობენ კიდეც გლობალიზაციის ავტორები. სადღეგრძელო კი ასე ჟღერდა: „ოჯახის ჭურ-მარანი დავლოცოთ, მისი სახით კი ყველა ჩვენგანის ჭურ-მარანს დავლოცავ. ხვავი და ბარაქა ნუ მოაკლოს ღმერთმა, რაც მივაბაროთ, სულ ლხინსა და ქორწილში დაგვეხარჯოს“, იტყოდა თამადა, ყველა ფეხზე წამოდგებოდა და ერთხმად შესვამდა.

თუ ოჯახს სტუმარი ჰყავდა, საინტერესო იყო მარანში გასვლისა და ღვინის ამოღების „რიტუალი“: გარდა იშვიათი გამონაკლისისა, მარანში ღვინის ამოსაღებად გასული მასპინძელი სტუმარ მამაკაცს თან გაიყოლებდა. თუ ნანატრი, ძვირფასი და დიდი ხნის უწვევი სტუმარი გვეწვეოდა, მან არ იცოდა, თუ იმ წელს როგორი ღვინოები დაგვიდგა, ამიტომ მარანში გაყვანილ სტუმარს მამა ჰკითხავდა: წითელი ღვინო დავლიოთ თუ თეთრიო. სტუმარი აირჩევდა და მამა იმ ფერის ღვინის ქვევრს მოხდიდა. ხდებოდა ისეც, რომ მამა, ორივე ფერის ღვინოს მოხდიდა და სასურველ ღვინოს ორივე ქვევრის ღვინის დაჭაშნკების შემდეგ შეარჩევდნენ და ამოიღებდნენ. თუ სტუმარს ადრე ჰქონდა დალეული ჩვენი ღვინოები, მაშინ მამას ეტყოდა: ის ღვინო დავლიოთ, ამა და ამ დროს რომ ვსვითო. მარანში ერთი ან ორი ჭიქა ღვინო ისმებოდა.

მართალია, მარანში ღვინოს ჭიქით სვამდნენ, მაგრამ იყო გამონაკლისიც: დედაჩემი ლუბა აბრამიშვილის ქალი იყო, მამამისი პეტრე კი შეძლებული ოჯახისა და მამულის პატრონი. პეტრე ბაბუა ღვინოსაც სანაქებოს აყენებდა და განთქმული თამადაც იყო, მაგრამ ჰქონია ერთი ნაკლი, ღვინოს ათ ლიტრზე მეტს ვერ სვამდა. მისი ხშირი სტუმარი და მეგობარი აღდომელა გლოველი საქვეყნოდ განთქმული მსმელი და თამადა იყო, მისთვის ფუთი ღვინის დალევა ჩვეულებრივი ამბავი ყოფილა. აღდომელა რაჭველი კაცი იყო და ხშირად გადმოდიოდა იმერეთში ღვინის საყიდლად ან კარტოფილში გასაცვლელად. რადგან პეტრე ბაბუას დიდი ოჯახი ჰქონდა (რვა შვილის მამა იყო), კარტოფილიც ბევრი სჭირდებოდა და ღვინოსაც ყიდდა, ამიტომ აღდომელა პეტრე ბაბუას ხშირად სტუმრობდა. აღდომელას იმიტომაც უყვარდა ბაბუასთან სტუმრობა, რომ მთის აქეთ მისთვის სმაში მცირე წინააღმდეგობის გაწევა მხოლოდ მას შეეძლო. ქეიფში „ინტრიგა“ რომ შეეტანათ, ღვინის სმის თავისებური წესი ჰქონიათ შემუშავებული. დედა იხსენებდა: როცა მამა და აღდომელა მარანში ღვინის ამოსაღებად გავიდოდნენ, სხვა ჭურჭელთან ერთად ჭიქა და 6-ლიტრიანი დოქი მიჰქონდათო. მამა თვითონ ჭიქას აივსებდა, აღდომელას კი დოქს აუვსებდა, ხვავსა და ბარაქას უსურვებდნენ ოჯახს და ჭურმარანს, დალევდნენ და ამის შემდეგ სმას თანაბრად გააგრძელებდნენო, – იტყოდა დედა.

ხალხში ზღაპრად გავრცელებულ აღდომელას მიერ ქვევრიდან ღვინის დალევის ამბავს მამაჩემი ასე იხსენებდა: პეტრე ბაბუას 100-ფუთიანი ქვევრი ჰქონდა (ქვევრი მარანში ახლაც თავის ადგილზეა). ერთხელ აღდგომელა და ბაბუაჩემი მარანში გასულან ღვინის ამოსაღებად, ბაბუას სწორედ ეს ასფუთიანი ჭური მოუხდია, აღდომელას პირველად უნახავს ეს ჭური ბოლომდე სავსე და ბაბუასთვის უთქვამს: „პეტრიკელა“ (ასე ეძახდა აღდგომელა ბაბუას), მიდი, ჭურიდან შენთვის ჭიქა ღვინო ამოიღე, მე კი ამ ქვევრით ვიტყვი სადღეგრძელოს, ვნახოთ ერთ ჯერზე დალევით, ჭურში ღვინის დონეს თუ დაეტყობაო“. ასეც მოქცეულან. მერე ბაბუას ქვევრში ღვინის დონე გაუზომავს და ქვევრს ერთ ციდაზე მეტი ჰქონია დაკლებული (ციდა საშუალოდ 15 სმ-ს უდრის). ბაბუა, თურმე ამბობდა: ვეღარ ჩასწვდა, თუ არა, კიდევ დალევდაო. აქვე მინდა აღვნიშნო, რომ პეტრე ბაბუას 50-ზე მეტი შვილიშვილი ვყავდით (დღეის მდგომარეობით უმრავლესობა გარდაცვლილია). მათგან, მართალია, „მალალიტრაშკა“ არავინ ყოფილა, მაგრამ ჯემალ ხუციშვილი, ოთარ და დათო გურულები, ნოდარ და შერმადინ ჩუმაშვილები, კაკო აბრამიშვილი სმაში და სუფრის თამადობაში ბაბუას დაემსგავსნენ, რაც შეეხება შვილთაშვილს, სულიკო აბრამიშვილს, ის ქართველ მსმელთა იმ კოჰორტას ეკუთვნის, რომლებიც ოდესმე ჰყოლია საქართველოს. მისთვის მარანში 10-12-ლიტრიანი ვედროს ჩამოცლა და შემდეგ სუფრასთან თამადობა ჩვეულებრივი ამბავია.

სუფრაზე ბავშვებს სპეციალურად დაყენებულ ტკბილ ღვინოს გვასმევდნენ, რომელსაც დაბალი სპირტშემცველობა ჰქონდა. როცა ასეთი ღვინო გამოილეოდა, ჩვეულებრივ ღვინოს ყურძნის წვენს დაამატებდნენ და ისე ვსვამდით. ამგვარად შეზავებულ ღვინოს გემოც ტკბილი ჰქონდა, არც გლუკოზა აკლდა და სიმაგრეც უმნიშვნელო იყო. დასანანია, რომ ეს ყველაფერი წარსულს ჩაბარდა და იკარგება, ყველაფერ ამის ნაცვლად კი დღეს ბავშვებს კომპიუტერული თამაშები შევაჩეჩეთ და ბევრი მშობელი, ბავშვის მომწყემსვა რომ არ დასჭირდეს, 3-4 წლიდან ბავშვს კომპიუტერით ან ტელეფონით ართობს და აჩლუნგებს მის გონებას, რაც, ვფიქრობ, კატასტროფამდე მიიყვანს ჩვენს იდენტობას.

ჩემი შემდგომი თაობის აბსოლუტურ უმრავლესობას (საშ. ასაკი 50 წელი), ასეთი სკოლა გავლილი არა აქვს, ამიტომ ოჯახში უფროსის გარდაცვალების შემდეგ წყლიდან ამოყრილ თავზებს ჰგვანან. ჩემი ერთი მეგობარი, იმის მიზეზით, რომ მუშაობდა და დრო არ ჰქონდა, მამას ვენახში და მარანში არ ეკარებოდა და მამისგან ღვინის დაყენება არ ისწავლა. მამის გარდაცვალების შემდეგ, მეგობრების დახმარებით ყურძენი კი დაწურა და დაადუღა, მაგრამ გაგრძელება ვეღარ მოუძებნა, ნახევრად სავსე ჩანს თავი დაახურა (ჰერმეტულად კი არა) და დაწმენდას დაელოდა. შეცდომას მაშინ მიხვდა, როცა მარანში შესულს ძმრის სუნი ეცა. ასე რომ, ჩვენ, ქართველებს, უღვინოდ არასდროს გვიცხოვრია და ვერც ვიცხოვრებთ, ამიტომ წინაპრის დატოვებული სიბრძნე, ვაზის მოვლისა და ღვინის დაყენებისა, ჩვენ, უფროსებმა, რაღაც მანქანებით, ძალით ან ნებით, მომავალ თაობას აუცილებლად უნდა შევასწავლოთ.

ასეთი იყო ოჯახური მევენახეობა-მეღვინეობის სწავლების ის მეთოდი, რომელიც ბავშვობაში გავიარე და გადიოდა ჩემი და ჩემი წინა თაობები, ამიტომ ვფიქრობთ, დაახლოებით ასეთი უნდა იყოს მევენახეობა-მეღვინეობის (არა მარტო) სწავლების ის მეთოდი, რომლითაც ცოდნა, თაობიდან თაობაზე გადადიოდა და ჩვენამდე მოვიდა, ანუ ასეთი უნდა იყოს ქართული ტრადიციული მეღვინეობის სწავლების ის მეთოდი, რომელმაც ღვინის დაყენების ათობით საუკუნის წინანდელი წესები დღემდე მოიტანა. ანუ მისი დაახლოებითი მონახაზი ასეთი უნდა იყოს: ოჯახში მცხოვრები 3-4 თაობის მამაკაცები საუკუნეების განმავლობაში ერთად ასრულებდნენ მევენახეობა-მეღვინეობის ყველა ოპერაციას, ანუ სწავლება პრაქტიკულ სქმიანობაში პირადი ჩართულობით მიმდინარეობდა. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ოჯახის უფროსმა, რაც იცოდა და როგორც იცოდა, იმას და ისე სწავლობდა მომავალი თაობა. ანუ დღეს ამ დარგში არსებული ცოდნა და ღვინის დაყენების ყველა მეთოდი, ათობით საუკუნის ცოდნის გაგრძელებაა, რომელიც ჩვენმა წინა თაობებმა შემდგომ თაობებზე გადაცემით, ათობით საუკუნე გამოატარეს და ჩვენამდე მოიტანეს. დღეს კი ჩვენი ვალია, მთელი ეს ცოდნა (რაც დაგვრჩა) უკლებლივ გადავცეთ მომავალ თაობას, რაც ქართული ტრადიციული მეღვინეობის მარადისობის გაგრძელება იქნება.

ცნობილია, რომ სულხან-საბა ორბელიანის სიბრძნით გაკვირვებულ საფრანგეთის მეფე ლუდივიკოს მისთვის უკითხავს, ევროპის ბევრი უნივერსიტეტი და აკადემია ვიცი, მათგან შენ, რომელი დაამთავრე და ასეთი სიბრძნე სად ისწავლეო. საბას ამაყად უთქვამს: „მე ქართველი გლეხის ინსტიტუტი და ქართული სუფრის აკადემია მაქვს დამთავრებულიო“. სწორედ ამ ინსტიტუტისა და აკადემიის დამთვრება აკლიათ დღეს ჩვენს ევროპა-ამერიკაში „განათლებამიღებულ“ თაობებს და სწორედ ამის გამოა, რომ ქვეყნის მართვას ვერაფერი გაუგეს. ქვეყანა ბევრი ოჯახია, მათ უმრავლესობას კი ჯერ საკუთარი ოჯახიც არ უმართავთ და მრავალ ოჯახს, ანუ ქვეყანა რომ ვერ მართონ ამაში გასაკვირი არაფერია.

ჟორა გაბრიჭიძე,

ტელ: 551-333-155