ლაილაში – ლეჩხუმის საოცრება

დიდი ხნის წინ აშენებული აუზი, ლაილაშის ეს შესანიშნავი ადგილი,  რესტავრაციის შემდეგ საოცრად გამოიყურება. ლამაზი ბუნების გარდა, იგი სამკურნალო წყლითაც ცნობილია.

ლაილაში ისტორიული სოფელია, რომლის საზოგადოება ქართველებთან ერთად, ბერძნებისგან, ებრაელებისგან და სომხებისგან შედგებოდა.

ლაილაში — სოფელი საქართველოში, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარის ცაგერის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს მდინარეების ლაჯანურისა და ასკისწყლის (რიონის მარჯვენა შენაკადები) წყალგამყოფი ქედის სამხრეთ-დასავლეთ კალთაზე. თემის ცენტრი (სოფლები: თაბორი, სურმუში, ღუ). ზღვის დონიდან 850 მეტრზე, ცაგერიდან დაშორებულია 18 კილომეტრით. 2002 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 427 კაცი.

ლაილაში ისტორიული სოფელია. წყაროებში მოხსენიებულია XVIII საუკუნეში. სოფელში აღმოჩენილია ძვ. წ. XIV – XIII სს-ის ბრინჯაოს ცულების განძი, რომელიც ერმიტაჟის მუზეუმში ინახება. რუსეთში ეს მუზეუმი ერთ-ერთი უდიდესი, უძველესი და უმნიშვნელოვანესი ხელოვნების გალერეაა.

1912 წელს აკაკი წერეთელმა იმოგზაურა რაჭა-ლეჩხუმში. პოეტმა ქალაქ ქუთაისიდან 21 ივლისს დაიწყო მოგზაურობა და ამ მოგზაურობის დასასრული ლეჩხუმის სოფელი ლაილაში იყო. სოფელ ლაილაშში პოეტს გულთბილი დახვედრა მოუწყვეს და ღირსეულად გაუმასპინძლდენ. არსებობს 1912 წლის ქართული ფილმი, გადაღებული რეჟისორ ვასილ ამაშუკელის მიერ, სადაც ეს მოგაზურობაა აღბეჭდილი. ამ ფილმში არის ლაილაშის კადრებიც. ცნობილია, რომ აკაკი წერეთელს ლაილაშის საზოგადოებამ ვერცხლის ჯოხი მიართვა. ლაილაშის უძველესი ისტორიული სოფლის საზოგადოება შედგებოდა ქართველებთან ერთად ბერძნებისაგან, ებრაელებისაგან და სომხებისაგან.

ძველთაგან ქალაქად წოდებული და გარკვეულ პერიოდში ლეჩხუმის სავაჭრო ცენტრი ლაილაში მდიდარია ისტორიულ-არქიტექტურული ძეგლებით. ლაილაშის სასაფლაოზე დგას დარბაზული ტიპის ეკლესია. იქვე არის სამრეკლო. ეკლესია და სამრეკლო XIX საუკუნის დასაწყისით არის დათარიღებული. გადმოცემით იქვე ყოფილა ძველი ეკლესიის შენობა, რომელიც არ არის შემორჩენილი.

ადრე საუკუნეებში ლაილაშის ეკლესიის მსახურთა დიდ ღვაწლეზე მიუთითებს მათ მიერ შექმნილი ოთხთავი, რომელიც თბილისის სახელმწიფო მუზეუმშია დაცული და უნიკალურ ძეგლად ითვლება. სოფელ ლაილაშში ყოველი წლის 23 ნოემბერს აღნიშნავენ წმინდა გიორგის დღესასწაულს.

სოფელ ლაილაშში, ე.წ. „ბაზარში“ დგას ებრაელთა სალოცავი სინაგოგა. ეს სოფელი ცნობილია მისივე სახელწოდების ბიბლიით. ლაილაშის ბიბლია – X საუკუნის უნიკალური ებრაულენოვანი ბიბლიაა. ეს ბიბლია XX საუკუნის 40-იან წლებში აღმოჩენილ იქნა სვანეთში. 1957 წლიდან ლაილაშის ბიბლია საქართველოს ხელნაწერთა ინსტიტუტში ინახება. ლაილაშის ბიბლია შესწავლილი აქვს უდიდეს ქართველ სემიტოლოგს – გიორგი წერეთელს.

ლაილაშში იყო ერთ დროს დიდებული დარბაზული ტიპის სომხური ტაძარი, რომელიც ამჟამად ძლიერ დაზიანებულია.
7 ოქტომბერი ლაილაშის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის კურთხევის დღეა, ამ სოფლის დიდი დღესასწაული.

ლაილაშის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის სამრეკლო ბუნებრივი ზღუდეებით ადრიდანვე გამაგრებული მთის ეს რეგიონი მტრის შემოსევისას საქართველოს ბარიდან ატანილ საეკლეისო სიწმინდეთა საცავად ითვლებოდა.საეკლესიო განძსაცავს ლეჩხუმში ხვამლის მთა და მთის მიუვალი სოფლები წარმოადგენდა. ქრონოლოგიურად ამ მხარეში მიკვლეულ უძველეს საეკლესიო წიგნად ლეჩხუმის სოფელ ლაილაშის ხანმეტური პალიმფსესტი სახელდება. ეპარქიის ეკლესია-მონასტრები არამარტო ბარიდან ატანილ საეკლესიო სიწმინდეთა საცავად ითვლებოდა, არამედ იქ არსებობდა უმნიშნველოვანესი საეკლესიო კულტურის კერები. ეს მხარე ძველი დროიდანვე ცნობილი იყო საეკლესიო ხელსაქმის სკოლებით.

ხანძარმა 1904 წელს სოფელი ლაილაშის 150 სახლი მთლიანად განაანადგურა, ამ სოფელში ხის ოდები ერთმანეთთან ახლო-ახლო იყო განლაგებული. თუ ერთი სახლი იწვოდა, ხშირად ცეცხლი მეზობელ სახლებსაც გადაედებოდა. საქართველოს წარმომადგენელმა რუსეთში, ვინმე პაიჭაძემ იმპერატორ ნიკოლოზ II დახმარებისთვის მიმართა, რომელმაც ფულადი სახსრები გამოყო ახალი სოფლის ასაშენებლად. არაფრით არ მოხერხდა ცეცხლის ჩაქრობა, თან ზამთარი იყო, თოვლი და ყინვა მეხანძრეებს ძალიან უშლიდა ხელს მუშაობაში. ასე ნადგურდებოდამ ხოლმე სახლების დიდი ნაწილი.
XIX საუკუნის I ნახევარში ლეჩხუმის მნიშვნელოვანი სავაჭრო პუნქტი ლაილაში იყო. იმ ადგილს, სადაც ვაჭრობა მიმდინარეობდა, „ბაზარი“ უწოდეს. ეს ძველი სახელი იმ ადგილმა დღემდე შემოინახა.

ლეჩხუმში პირველი სკოლა ლაილაშში გაიხსნა, რომელიც თავდაპირველად ორ კლასიანი იყო.

ზოგადი ინფორმაცია

არაბულ ენაზე “ألف ليلة وليلة” (ანუ Les Mille et Une Nuits) ქართულად ჟღერს “ალფ ლაილა ვა ლაილა” ,რომელიც ნიშნავს “ათას და ერთ ღამე”-ს ცხადია,რომ ლაილა არაბული სიტყვაა და ქართულად ის ღამეს ნიშნავს. ინფორმაცია ამ სიტყვის კავშირზე ლაილაშის სახელწოდებასთან არ არის დაზუსტებული, თუმცა “ლაილა”-ში( ანუ ღამეში ) შესაძლოა მშვენიერებასთან იყოს გაიგივებული.

ლაილა მწვერვალია სვანეთის ქედზე, მაგრამ მისი კავშირი ამ სოფლის სახელწოდებასთან არაა დადასტურებული.
ლევან გოთუას აქვს მოთხრობა – “ლაილაშური არჩევანი”. ამ მოთხრობაში სრულყოფილადაა ასახული ლაილაშელთა ყოფა-ცხოვრება.

ლაილაშში გადაღებულია ცნობილი ქართული ფილმის – “მე, ბებია, ილიკო და ილარიონი”-ის კადრები. მთლიანი ფილმის 30% .

ლაილაშში პოპულარული გვარებია: თვარაძე, ჩაჩხიანი, გოქაძე. ასევე აქ შეხვდებთ ჩაჩხიანთა და გოქაძეთა გვარის სახელობის წყლებსაც.

წყარო:travelingeorgia.ge