მევენახეობის მიკროზონა „მუკუზანი“ _ ღვინო „მუკუზანი“
მევენახეობის სპეციფიკური ზონა „მუკუზანი“ მდებარეობს აღმოსავლეთ საქართველოში, შიდა კახეთში, გურჯაანის მუნიციპალიტეტში. იგი განთავსებულია მდ. ალაზნის ხეობის მარჯვენა სანაპიროზე, ცივ-გომბორის ქედის ჩრდილო-აღმოსავლეთ დაქანებაზე, ზღვის დონიდან 400 – 650 მ სიმაღლის ფარგლებში. ჩრდილო-აღმოსავლეთისკენ და აღმოსავლეთისკენ ზონის ტერიტორია წარმოადგენს სუსტად და საშუალოდ დაქანებულ ფერდობებს და შლეიფებს, სუსტი ტალღისებური ზედაპირით, რომელიც ჩრდილო-აღმოსავლეთის მიმართულებით გავაკებაში გადადის და ემიჯნება ალაზნის პირველ ტერასას, ჭერმის ხევის და ფაფრისხევის გაყოლებით. ჩრდილო-დასავლეთ მიმართულებით კი გრძელდება მდ. ალაზნის დინების შუა წელში, ცივ-გომბორის ქედის 5-60 დაქანების ერთ-ერთ შლეიფზე მდებარე სავენახე ფართობებზე.
ღვინო ,,მუკუზანის’’ სანედლეულო ბაზა მოიცავს სოფლებს: მუკუზანი, ზეგაანი, ჩუმლაყი, ახაშენი, ველისციხე, ვაზისუბანი, შაშიანი, კალაური, შრომა და კახიფარის ტერიტორიებს.
კლიმატი
მუკუზნის სპეციფიკურ ზონაში კლიმატი ზომიერად ნოტიოა – ცხელი ზაფხულით და ზომიერად ცივი ზამთრით. ამინდის ფორმირებას განაპირობებს სუბტროპიკულ და ზომიერ განედებში განვითარებული, აღმოსავლეთიდან და დასავლეთიდან გადმონაცვლებული ატმოსფერული პროცესები. არანაკლები მნიშვნელობა ენიჭება ასევე ადგილმდებარეობის რელიეფური პირობების გავლენით წარმოქმნილ პროცესებს, კერძოდ, კახეთის კავკასიონის მყინვარებით დაფარული მაღალი მწვერვალებიდან დაშვებული ცივი ჰაერის მასების ზემოქმედებას.
მზის ნათების წლიური ხანგრძლივობა მუკუზნის სპეციფიკურ ზონაში მერყეობს 2150- 2200 საათის ფარგლებში, ხოლო სავეგეტაციო პერიოდში 1610 საათს აღწევს. მზის პირდაპირი რადიაცია მოსული ჰორიზონტალურ ზედაპირზე წლიურად შეადგენს 70-75 კკალ/სმ², გაბნეული რადიაცია 50-54 კკალ/სმ², მზის ჯამობრივი რადიაცია წლიურად 120-130 კკალ/სმ². მზის ნათების არსებული რაოდენობის შეფარდება მის შესაძლო რაოდენობასთან ზაფხულის თვეებში და სექტემბერში საშუალოდ მეტად მაღალია და 68%-ს უდრის.
ჰაერის საშუალო წლიური ტემპერატურა 12°C-ია. ყველაზე ცივი თვის იანვრის საშუალო ტემპერატურა +1,1°C, ყველაზე თბილი თვეების – ივლისი და აგვისტო კი _ ერთმანეთს უახლოვდება და 23,1–22,9°C უდრის. ჰაერის ტემპერატურების წლიური აბსოლუტური მინიმუმების საშუალო -100, აბსოლუტური მინიმუმი -23°C აღწევს. ჰაერის ტემპერატურის წლიური აბსოლუტური მაქსიმუმების საშუალო 34°C, აბსოლუტური მაქსიმუმი კი 38°C უდრის.
ჰაერის ტემპერატურის დღეღამური ამპლიტუდა ყველაზე მაღალია ზაფხულის თვეებში (ივნისი, ივლისი, აგვისტო) და საშუალოდ 90 და მეტს აღწევს. ეს მაჩვენებელი ყველაზე ნაკლებია (4,8-5,5°C) ზამთარში.
მუკუზნის სპეციფიკურ ზონაში ფესვთა სისტემის გააქტიურება მაისის შუა რიცხვებიდან იწყება. საფერავის კვირტის გაშლა მოსალოდნელია აპრილის შუა რიცხვებში, ყვავილობა – მაისის ბოლოს, ყურძნის სიმწიფე – აგვისტოს მეორე ნახევარში, ყურძნის ტექნიკური მომწიფება – სექტემბრის ბოლოს. ამისათვის საჭიროა 35000 და მეტი სითბო. მუკუზნის სპეციფიკურ ზონაში აქტიურ ტემპერატურათა ჯამი (St>10°C) 4120-3440°C-ის საზღვრებში ცვალებადობს.
ატმოსფერული ნალექების წლიური ჯამი 884 მმ-ს, აქედან სავეგეტაციო პერიოდში 645 მმ-ს უტოლდება. ნალექები ყველაზე მეტი რაოდენობით (150 მმ) მოდის მაისში. ნაყოფის ფორმირების პერიოდში (ივნისი, ივლისი, აგვისტო), ნალექების რაოდენობა მცირეა, ამიტომ დასაშვებია დამატებითი მორწყვა. ყურძნის მომწიფების პერიოდში, განსაკუთრებით სექტემბერში, ატმოსფერული ნალექები საკმაოზე მეტია და 75 მმ უდრის.
ჰაერის საშუალო წლიური შეფარდებითი სინოტივე 71%-ს უდრის. სავეგეტაციო პერიოდში ეს მაჩვენებელი 68%-ზე მეტი არ არის.
თოვლის საფარი იქმნება დეკემბრის ბოლო დეკადაში (25.XII), რომელიც მარტის შუა რიცხვებში ქრება. მიკროზონაში შემოდგომის პირველი წაყინვები ნოემბრის დასასრულს (27.XI) იწყება. ბოლო წაყინვები საშუალოდ 24 მარტიდან წყდება და 10 წელიწადში ერთხელ აპრილის შუა რიცხვებამდეა მოსალოდნელი, ზონაში უყინვო პერიოდის ხანგრძლივობა 230 დღეზე მეტია.
სეტყვიანი დღეების რიცხვი წელიწადში საშუალოდ 2,2-ს უდრის. სეტყვა ყველაზე ხშირად მაისში (0,7 დღე) და ივნისში (0,5 დღე) მოდის. ანომალურად სეტყვიან წლებში, სეტყვიანი დღეების რაოდენობამ შესაძლოა 5-ს მიაღწიოს.
ნიადაგის ზედაპირის საშუალო წლიური ტემპერატურა 140 უდრის. ყველაზე თბილ თვეებში (ივლისი, აგვისტო) ნიადაგის ზედაპირის საშუალო ტემპერატურა 280 აღწევს; ყველაზე ცივ თვეში _ იანვარში კი -10-ია.
ძირითადად გაბატონებულია დასავლეთის (32%) და სამხრეთ-დასავლეთის (23%) ქარები. ქარის საშუალო წლიური სიჩქარე 1,4 მ/წმ უდრის.
აღნიშნული მონაცემების ანალიზიდან გამომდინარე სპეციფიკური ზონა მიეკუთვნება ქარების მავნე ზემოქმედების III ჯგუფის რაიონებს. ქარის უარყოფითი ზემოქმედებისგან თავის დაცვის მიზნით, უკეთეს შემთხვევაში, რეკომენდებულია ორრიგიანი ქარსაფარი ზოლების გაშენება.
ნიადაგები. მუკუზანის მიკროზონაში წარმოდგენილია ტყის ყავისფერი, მუქი-ყავისფერი, მდელოს ყავისფერი, რენძო-ყავისფერი და ალუვიური ნიადაგების ნაირსახეობები, რომლებიც ერთმანეთისგან განსხვავდებიან პროფილის სისქით, ხირხატიანობის ხარისხით და მექანიკური შედგენილობის მიხედვით. ტყის ყავისფერი ნიადაგები წარმოდგენილია ზედა სარტყელში ცივგომბორის მთების ჩრდილო-აღმოსავლეთ კალთებზე, მდელოს ყავისფერი და რენძო-ყავისფერი ნიადაგები კი ამ კალთების ქვედა ზოლში მდინარე ალაზნის მეორე ტერასის მიჯნაზე ქვემო ალაზნის სარწყავი არხის გაყოლებაზე, ხოლო ალუვიური ნიადაგები მდინარე ალაზნის მეორე ტერასაზე, ქვემო ალაზნის სარწყავი არხის ქვემოთ მდინარე ალაზნის პირველ ტერასამდე.
არსებული კვლევის მასალების ანალიზიდან გამომდინარე, მუკუზნის სპეციფიკური ზონის ტერიტორიაზე გამოყოფილია ნიადაგების შემდეგი სახეები და სახესხვაობები:
- ტყის ყავისფერი, დიდი სისქის, სუსტად ხირხატიანი, საშუალო და მძიმე თიხნარი;
- ტყის ყავისფერი, საშუალო სისქის, საშუალოდ ხირხატიანი, საშუალო და მძიმე თიხნარი;
- ტყის ყავისფერი, საშუალო სისქის, მცირე ჰუმუსიანი, საშუალოდ ხირხატიანი და სუსტად ქვიანი, მძიმე თიხნარი;
- ყავისფერი, დიდი სისქის, სუსტად ხირხატიანი, თიხიანი და თიხნარი;
- მუქი ყავისფერი (ძველი ალუვიური), დიდი სისქის, თიხიანი;
- მუქი ყავისფერი, საშუალო სისქის, სუსტად ხირხატიანი, საშუალოდ და მსუბუქი თიხა;
- მდელოს ყავისფერი (ძველი ალუვიური) დიდი სისქის, თიხიანი;
- მდელოს ყავისფერი (ძველი ალუვიური) დიდი სისქის, სუსტად ხირხატიანი, თიხიანი;
- რენძინო-ყავისფერი, დიდი სისქის, სუსტად ხირხატიანი, მსუბუქი თიხა და მძიმე თიხნარი;
- რენძინო- ყავისფერი, საშუალო სისქის, სუსტად ხირხატიანი, თიხნარი და თიხიანი;
- ალუვიურ-კარბონატული დიდი სისქის თიხნარი;
- ალუვიურ-კარბონატული დიდი სისქის ხირხატიან თიხნარი;
- დელუვიური კარბონატული, დიდი სისქის, თიხნარი;
- ალუვიური-პროლუვიური, კარბონატული, დიდი სისქის, ხირხატიანი, მსუბუქი თიხნარი და სილნარი.
დიდი სისქის ნიადაგებში პროფილის სიღრმე 80-100 სმ-დან 110-130 სმ-ის ფარგლებში ცვალებადობს. საშუალო სისქის ნიადაგებში კი პროფილის სისქე 60-70 სმ-დან 70-80 სმ-მდეა. აქტიური ჰუმუსიანი ფენა დიდი სისქის ნიადაგებში შესაბამისად 50-60 სმ-დან 75-85 სმ-მდე მდებარეობს, ხოლო საშუალო სისქის ნიადაგებში 30-40 სმ-დან 40-50 სმ-მდე. ნიადაგის სტრუქტურა მარცვლოვან-კოშტოვანიდან (ზედა ფენებში) კოშტოვან-გოროხოვანამდე ქვევით და უფრო ქვევით ბელტოვანში გადადის. ნიადაგის პროფილში ფესვები, ორგანული ნარჩენები, კირისთვლები და კენჭები. კალციუმის კარბონატები ზევიდან ქვევით მატულობს და ქვედა ფენებში ზოგან 24% აღწევს, ზოგიერთი ჭრილების (რენძო-ყავისფერი) ქვედა ფენები კი კალციუმის კარბონატებს ძალიან დიდი რაოდენობით შეიცავენ.
ყველა ამ ნიადაგში ჰუმუსის შემცველობა ძირითადად დაბალი მაჩვენებლით ხასიათდება და 0,5-3,0%-ის ფარგლებშია. დაბალია მეტწილად ჰიდროლიზური აზოტის შემცველობაც და 5 მგ-ს არ აღემატება 100 გ ნიადაგში, ასევე, დაბალია ხსნადი ფოსფორისა და გაცვლითი კალიუმის შემცველობაც, გარდა გამონაკლისისა. კალციუმის კარბონატებს ძირითადად საშუალო რაოდენობით შეიცავენ და 8-20%-ის ფარგლებშია. ნიადაგის არეს რეაქცია (pH) საშუალო ტუტეა. შესწავლილი ნიადაგური საფარი წარმოდგენილია დახრილ ფორმებზე და ნიადაგები განვითარებულია კარბონატების მაღალი შემცველობის მქონე ქანებზე.
აგროტექნოლოგიური რეგლამენტები
„მუკუზანის“ დასახელების ღვინის მისაღებად, ნიადაგურ-კლიმატური პირობების გათვალისწინებით, დაცული უნდა იქნეს შემდეგი აგროტექნოლოგიური რეგლამენტები:
ჯიში საფერავი
გავრცელების არეალი: ზღვის დონიდან 400-650 მეტრამდე;
დატვირთვის ნორმა 1მ2-ზე: არაუმეტეს 10 კვირტი. 80-100 ათასი კვირტი 1 ჰა-ზე;
რეგლამენტირებული მოსავალი: არაუმეტეს 8 ტონა 1 ჰა-ზე.
ნიადაგის განოყიერება
ორგანულ-მინერალური სასუქების გამოყენება კარტოგრაფიული აგრორეგლამენტებით.
ფიტოსანიტარული ღონისძიებები
ვაზის ძირითადი მავნებლების და დაავადებების წინააღმდეგ ბრძოლა საქართველოში რეგისტრირებული კონტაქტური და სისტემური პრეპარატებით.
ღვინო „მუკუზანი“
„მუკუზანი“ ადგილწარმოშობის დასახელების კონტროლირებადი უმაღლესი ხარისხის მშრალი წითელი ღვინოა.
ღვინო „მუკუზანი“ ხასიათდება ბროწეულისფერი შეფერვით. გემოზე სრული, ჰარმონიული, ხავერდოვანი და დახვეწილია, გამოხატული ჯიშური სპეციფიკური არომატით და მაღალი ექსტრაქტით.
ღვინო „მუკუზანის“ ქიმიური მონაცემები უნდა შეესაბამებოდეს შემდეგ მაჩვენებლებს:
მოცულობითი სპირტშემცველობა – არანაკლებ 10,5%;
შაქრების მასური კონცენტრაცია – არაუმეტეს 4,0 გ/დმ³;
ტიტრული მჟავიანობა – არანაკლებ 5,0 გ/დმ³;
დაყვანილი ექსტრაქტის მასის კონცენტრაცია – არანაკლებ 20 გ/დმ³;
გოგირდოვანი მჟავის საერთო მასის კონცენტრაცია – არაუმეტეს 160 მგ/დმ³;
თავისუფალი გოგირდოვანი მჟავის კონცენტრაცია – არაუმეტეს 30 მგ/დმ³;
აქროლადი მჟავიანობა – არაუმეტეს 1,2 გ/დმ³.
დანარჩენი ნორმატივები უნდა შეესაბამებოდეს საქართველოს საკანონმდებლო აქტებს და ევროსაბჭოს 1999 წლის 17 მაისის № 1493/1999 დადგენილებას.
