თაფლოვანი მცენარეების ყვავილობის კალენდარი და თაფლპროდუქტიულობა

AgroNews 10/01/202218/08/2023

ნახვა: 3,291

საქართველოს ტერიტორიის მიხედვით შედარებით პატარა ქვეყანაა, მაგრამ მცენარეული საფარის განსაკუთრებული მრავალფეროვნებით გამოირჩევა, რაც განპირობებულია ქვეყნის სხვადასხვა რაიონებში რელიეფის, ადგილის სიმაღლის, ჰავის და ნიადაგის განსხვავებულობით.

საქართველოს მცენარეული საფარის ხასიათზე უდიდესი გავლენა მოახდინა ადამიანის სამეურნეო საქმიანობამ, რამაც განაპირობა ყველაზე უფრო დასახლებულ და ეკოლოგიურად ათვისებულ რაიონების ვრცელ ფართობებზე ბუნებრივი მცენარეული საფარის შეცვლა კულტურული მცენარეებით.

საქართველოს ბუნებრივი რესურსების ერთ-ერთ მთავარ ტიპს ტყეები წარმოადგენს. დღეისათვის ტყე საქართველოს ტერიტორიის მესამედსაც ვერ ფარავს. წარსულში ტყის ფართობი ბევრად უფრო ვრცელი იყო, მაგრამ ადამიანის სამეურნეო საქმიანობის შედეგად, ხეების უმოწყალოდ გაჩეხვამ, ნიადაგის ეროზიიის ზრდამ, სასოფლო-სამეურნეო მიწების არენდით გაცემამ, ფუტკრის და მეცხოველეობის საკვებად თაფლოვანი მცენარეების ნათესების შემცირებამ. სათიბ-საძოვრების გამოფიტვამ და სხვა ეკოლოგიურ ფაქტორთა გავლენამ თაფლოვანი რესურსების დღევანდელი მდგომარეობა რეალურად შეცვალა. ისე როგორც ბუნების სხვა ელემენტები, საქართველოს მცენარეულობაც გავრცელების არეალის მიხედვით ემორჩილება ვერტიკალურ ზონალობას.

საქართველოში ჩვენს მიერ შესწავლილია 110 სახეობის თაფლოვანი მცენარე, რომლებიც გავრცელებულია როგორც დაბლობ, ისე გარდამავალ და მაღლობ ზონაში, განსაზღვრულია თითოეული მათგანის თაფლპროდუქტიულობა (მინიმალური და მაქსიმალური), კლიმატურ პირობებთან დაკავშირებით (ხელსაყრელ და არახელსაყრელ ამინდის პირობებში).

დღეისათვის საქართველოს მეფუტკრეობის პროდუქტიულობა ბუნებრივ სავარგულებზეა გათვლილი. მცირეა ისეთი ადგილები, სადაც ფუტკრის ოჯახების ყოლა შეიძლება სტაციონარში, თუმცაღა მათი თაფლპროდუქტიულობა საგრძნობლად დაბალია.

ღალიანობის დროს არახელსაყრელი კლიმატური პირობები უარყოფით გავლენად ახდენს ნექტრის გამოყოფაზე, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ფუტკრის ოჯახების შიმშილი.

ბოლო ათწლეულში ქვეყანაში საგრძნობლად შეიცვალა კლიმატური პირობები. არასტაბილურია გაზაფხულისა და ზაფხულის დადგომა რის გამოც ძნელდება ამა თუ იმ თაფლოვანი მცენარის ყვავილობის დაწყების კონკრეტული რიცხვის ზუსტად განსაზღვრა. სასოფლო-სამეურნეო თაფლოვანი მცენარეების ყვავილობა დამოკიდებულია თესვის ვადებზე, რის გამოც ყვავილობა ამ თაფლოვნების ხშირად ცვალებადობს, ამიტომ სხვადასხვა ზონაში ყვავილობის დაწყება ცვალებადია და უდრის 10-15 დღეს.

ჩვენი მრავალწლიური ფენოლოგიური დაკვირვებით თაფლოვან მცენარეებზე და მეფუტკრეთა მონაცემების დახმარებით, შევადგინეთ თაფლოვანი მცენარეების ყვავილობის კალენდარი.

#		თაფლოვანების დასახელება	ყვავილობის დრო		ყვავილობის ხანგრძლივობა		თაფლპროდუქტიულობა
							მინიმუმი		მაქსიმუმი
1		2	3		4		5		6
1	მიმოზა			თებერვალი		15	–	–
2	თხილი			თებერვალი მარტი		18	–	–
3	შინდი			მარტი		20	10	12
4	ნუში			მარტი		13	10	15
5	ბზა			მარტი		12	10	12
6	ალუჩა			მარტი		13	10	20
7	ტყემალი			მარტი		12	3	18
8	ტირიფი			აპრილი		15	100	`120
9	ჭერამი			აპრილი		15	20	30
10	ატამი			აპრილი		15	3	12
11	მთის ბოკვი			აპრილი		18	80	120
12	ბოლოკა (სარ.)			აპრილი		18	10	25
13	ალუბალი			აპრილი		15	15	30
14	ბალი			აპრილი		15	10	30
15	კვრინჩხი			აპრილი		16	20	30
16	ვაშლი			აპრილი		14	25	32
17	ქლიავი			აპრილი		15	10	15
18	კომში			აპრილი		15	8	12
19	ნეკერჩხალი			აპრილი-მაისი		20	60	150
20	ფაცელია			აპრილი-მაისი		30-35	250	420
21	რაფსი			აპრილი-მაისი		20-30	60	180
22	მსხალი			მაისი		16	8	20
23	ქარაძენძი			მაისი		25	28	65
24	ტყის ცოცხი			მაისი		20	110	350
25	ცხრატყავა			მაისი		20	45	70
26	ფუჭფუჭა			მაისი		15	50	80
27	თეთრი აკაცია			მაისი		14-16	320	550
28	ამორფა			მაისი		20-25	220	320
29	ზღმარტლი			მაისი		15	25	30
30	ასკილი			მაისი		16	9	15
31	კუნელი			მაისი		20	35	50
32	კოწახური			მაისი		15-18	90	320
33	ევკალიპტი			მაისი		25	150	250
34	მანდარინი			მაისი		15	30	60
35	ლიმონი			მაისი		20	22	28
36	რძიანა			მაისი		20	20	28
37	ძახველი			მაისი		20	30	60
38	ტუნგი			მაისი		18	35	70
39	დაფნა			მაისი		22	100	120
40	ქინძი			მაისი		25	90	120
41	ნარშავა			მაისი		30	120	150
42	მარწყვი			მაისი		25	8	10
43	ხურმა			მაისი		20	30	80
44	ჭინჭრის დედა			მაისი		30	70	100
45	ფშატი			მაისი		15	60	80
46	მოცვი			მაისი		16	120	135
47	წყავი			მაისი		15	80	120
48	ჭყორი (ბაძგი)			მაისი		16	80	140
49	ჭნავი (ცირცელ)			მაისი		20	70	180
50	დეკა			მაისი		24	90	180
51	ჯონჯოლი			მაისი		14	25	45
52	თეთრეკალა			მაისი		6 თვე	350	650
53	ლაშქარა			მაისი-ივნისი		25	136	315
54	შქერი			მაისი-ივნისი		25	125	130
55	გლედიჩა			მაისი-ივნისი		16	70	80
56	სუკულენტები			მაისი-ივნისი		35	50	100
57	ჟოლო			ივნისი		20	30	80
58	წითელი სამყურა			ივნისი		30	15	50
59	იონჯა			ივნისი		25	20	45
60	ძიძო თეთრი			ივნისი		30	90	280
61	ძიძო ყვითელი			ივნისი		50	95	200
62	ლურჯი ძირწითელა			ივნისი		30	130	390
63	სამყურა თეთრი			ივნისი		30	70	140
64	ღიღილო			ივნისი		25	47	80
65	სალბი			ივნისი		20	115	260
66	შავწამალა(შავგიორგა)			ივნისი		20	110	300
67	შუნდანწლა			ივნისი		18	120	145
68	კატაბარდა			ივნისი		30	30	45
69	წაბლი			ივნისი		20	200	250
70	შავბალახა			ივნისი		25	120	370
71	კვიდო			ივნისი		25	25	85
72	ესპარცეტი			ივნისი		30	30	175
73	ცაცხვი			ივნისი		15-20	150	350
74	ანწლი			ივნისი		25	32	40
75	მაყვალი			ივნისი		20-25	30	70
76	კიტრი			ივნისი		15	10	12
77	კუტი ბალახი			ივნისი		15-20	30	35
78	წიწიბურა			ივნისი		14-16	60	150
79	მდოგვი			ივნისი		20-25	60	75
80	ვარდკაჭაჭა			ივნისი		20	10	50
81	თავშავა			ივნისი-ივლისი		35-30	60	120
82	ცოცხმაგარა			ივნისი- ვლისი		30	110	205
83	ფოლორცის ბალახი			ივნისი-ივლისი		20	18	40
84	ანისული			ივნისი-ივლისი		25	50	70
85	დედა ფუტკარა			ივნისი-გვისტო		20	70	130
86	კატაპიტნა			ივლისი		15	70	140
87	უნაბი			ივლისი		16	150	200
88	გოგრა			ივლისი		15-20	8	12
89	მზესუმზირა			ივლისი		16-20	25	70
90	ქონდარი			ივლისი		25	40	100
91	ბეგქონდარა			ივლისი		20	45	140
92	ბარამბო (მელისა)			ივლისი		20-25	110	150
93	იალღუნა			ივლისი- აგვისტო		20	18	30
94	ნარი			ივლისი-ვისტო		25-30	72	135
95	ოროვანდი			ივლისი-ვისტო		25-40	150	260
96	ოქროწკეპლა			სექტემბერი-ქტომბერი		40	130	300
97	სილფია			ივლისი-აგვისტო		45	170	250
98	თამბაქო			აგვისტო		25	30	140
99	შოროქნის ცოცხი			აგვისტო-სექტემბერი		25-30	20	25
100	სურო (ფათალო)			სექტემბერი-ოქტომბერი		30	80	200
101	ჩაი			ნოემბერი		30	30	70
102	მუშმულა			დეკემბერი		20	40	50
103	ევოდეა			აგვისტო		25	200	380
104	მასტაკანთო			სექტემბერი		20-25	80	150
105	ძეძვი			ივნისი-ივლისი		15-18	80	320
106	დოიცია			მაისი-ივნისი		20	110	170
107	იაპონური სოფორა			ივლისი		20	180	320
108	პავლოვნია (ხებუერა)			მაისი		25-30	230	420
109	კაპარი			მაისი		15-20	30	80
110	კურდღლისფრჩხილა			ივნისი-ივლისი		30	27	50

ყველა მეფუტკრე ვალდებულია იცოდეს თავისი სამოქმედო ზონის თაფლოვანი მცენარეების ყვავილობის კალენდარული ვადები (მთავარი ღალიანობის ტიპები) ყვავილობის ფაზები გეგმაზომიერი გამოყენებით არის შესაძლებელი მაღალპროდუქტიული მეფუტკრეობის წარმოება.

ლიზა ბალიაშვილი, ნანა მაისურაძე