ქაცვის უნიკალური თვისებები, ინოვაციური მიდგომები და გამოყენების პერსპექტივა
ქაცვი სამკურნალო მცენარეების ჯგუფს მიეკუთვნება, გავრცელებულია ევრაზიის ქვეყნებში -ველურ მდგომარეობაში 200 ათას ჰექტარზე ხარობს და გვხვდება ყველგან: მთებში, ტყეებში, უდაბნოში, სტეპებში, ჭაობებში და სხვ. მცენარის კარგი ადაპტაციის უნარი განაპირობებს მის გავრცელებას სხვადასხვა გარემო და კლიმატურ პირობებში (მაგ.−40-დან +40-მდე) და ზღვის დონიდან დიდ სიმაღლეზე; უძლებს გამომშრალ, ტუტოვან და მლაშე ნიადაგებს, აგრეთვე – წყალდიდობას.
ქაცვი ბუნებრივ პირობებში გვხვდება საქართველოშიც, ზღვის დონიდან 0-დან (ფოთი) 2800 მ სიმაღლემდე (ყაზბეგი, დარიალის ხეობა), მათ შორის იმერეთსა და რაჭა-ლეჩხუმში. მთლიანად საქართველოში 2900 ჰა-ზე მეტი ფართობი უკავია.
ქაცვი ფოთოლმცვენი ხისმაგვარი ფორმის მცენარეა, 1-3-6-15 მ სიმაღლის, ნაცრისფერი ქერქით და გრძელი ეკლებით, ამტანია და ცოცხლობს 100 წელი, არ ეშინია დაავადებების და მავნებლების. ნაყოფის ზომები მერყეობს 8,64 -დან 12,57 მმ-მდე, ნარინჯისფერიდან ყვითელ შეფერვამდე, საშუალო მასა 375 მგ-ია; მწიფდება აგვისტოს ბოლოს – სექტემბრის დასაწყისში.
უკანასკნელი 20 წლის განმავლობაში სელექციონერების მიერ გამოყვანილია ახალი ჯიშები, რომელთაც აქვთ უფრო მაღალი კვებითი ღირებულება, მსხვილი ნაყოფები, მწიფობის განსხვავებული პერიოდი და უეკლო ან მცირე ეკლიანი ტოტები.
ქაცვის ფიტოქიმია და სამკურნალო თვისებები _ ადამიანის ორგანიზმი შედგება ევოლუციის პროცესში ერთმანეთთან ბალანსირებული ნივთიერებებისგან, მათ შორის სასიცოცხლოდ აუცილებელი ქიმიური კომპონენტებისგან. ნებისმიერი ავადმყოფობა არღვევს ამ ბალანსს, რომლის აღდგენა ხდება დამოუკიდებლად, ორგანიზმის მიერ, რაშიც მას სჭირდება დახმარება.
ქაცვი ამ თვალსაზრისით უნიკალური კენკრაა, რადგან მდიდარია ფართო სპექტრის ისეთი ბიოაქტიური ნივთიერებებით, რომლებიც ადამიანის ორგანიზმზე სპეციფიკურ ზემოქმედებას ახდენენ და განაპირობებენ თერაპევტულ ეფექტს. ქაცვს აქვს ანთებისსაწინააღმდეგო, შარდმდენი, ანტიკანცეროგენული, ანტიმიკრობული, იმუნომოდულირებელი თვისებები. დიდი ხანია გამოიყენება ხალხურ მედიცინაში და მცენარის ყველა ნაწილს (ნაყოფი, ფოთოლი, ქერქი, ღერო, ყვავილი) გააჩნია სამკურნალო თვისებები.
ქაცვი შეიცავს 60-ზე მეტ ანტიოქსიდანტს, B1, B2, K, C, A, Р, РР, E ვიტამინებს, ფოლიუმის მჟავას, 20 – მდე სხვადასხვა მინერალს, ამინომჟავებს, ე.წ „მშენებარე“ ცილებს, სტერინებს, ფიტონციდებს, სასარგებლო ცხიმოვან მჟავებს, საქაროზას, რედუცირებულ შაქრებს, ორგანულ მჟავებს და სხვ.
ფენოლური ნაეთებიდან ძირითადად წამოდგენილია ფლავონოიდები (კატექინები, ლეიკოანტოციანები, ფლავონოლები) და ფენოლური მჟავები (ქლოროგენის, კოფეინის, ქინონის, გალის მჟავები და სხვ.), აგრეთვე კუმარინები და მთრიმლავი ნივთიერებები.
ქაცვი შეიცავს სეროტონინს, რომელიც ნაყოფთან შედარებით მეტი რაოდენობით მცენარის ქერქში და სხვა ნაწილებშია აღმოჩენილი. სეროტონინი ერთ-ერთი ძირითადი ნეირომედიატორია, რომელსაც „ბედნიერების ჰორმონს“ უწოდებენ და დადებითად მოქმედებს ადამიანის ემოციურ მდგომარეობაზე, თავისი წვლილი შეაქვს ინფექციებთან ბრძოლაში და აქვს სიმსივნის საწინააღმდეგო მოქმედებაც.
კაროტინოიდები (ლიკოპინი, კაროტინი, β-კაროტინი), რომელთაც აქვთ ანტიოქსიდანტური თვისებები, ამცირებს კიბოს, გულის იშემიური დაავადებების განვითარების რისკს, იცავს თვალის ბადურას დაჟანგვისგან. ტოკოფეროლების (ვიტამინი E) რაოდენობრივი შემცველობით ქაცვი რეკორდსმენია.
ქაცვი ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული მცენარეა ვიტამინების რაოდენობრივი და თვისობრივი შემცველობის მხრივ. მისი 100 გრამი შეიცავს С და Р ვიტამინების 1,5 – 2 დღიურ ნორმას, Е ვიტამინის დღიური ნორმის ნახევარზე მეტს. С ვიტამინი ავლენს ბიოლოგიურ აქტივობას, მონაწილეობს ჟანგვა-აღდგენით პროცესებში, ხელს უწყობს კოლაგენის და ელასტინის გამომუშავებას, აძლიერებს ორგანიზმის დამცავ ფუნქციას, ახდენს პათოგენური მიკრობების მიერ გამოყოფილი ტოქსინების გაუვნებელყოფას.
ქაცვში აღმოჩენილია ამინომჟავები: არგინინი, პროლინი, გლიცინი, გლუტამინის და ასპარაგინის ჟავები, ვალინი, ლეიცინი, ფენილალანინი, ლიზინი, იზოლეიცინი, მეთიონინი, ჰისტიდინი, თიროზინი, ალანინი, ცისტინი, ტრეონინი, სერინი. მათგან 8 შეუცვლელი ამინომჟავაა.
მცენარეული ცხიმები ქაცვის ნაყოფებში ზეთების სახითაა წარმოდგენილი, რომლებიც შეიცავენ ძირითადად ოლეინის და პალმიტოლეინის ცხიმოვან მჟავებს. მათი შემცველობა რბილობში 5-7 % -ია, ხოლო თესლში -10- 12 %. ამ უკანასკნელში ჭარბობს ლინოლის (ომეგა-6) და ლინოლენის (ომეგა-3) შეუცვლელი ცხიმოვანი მჟავები, ხოლო რბილობის ზეთში – პალმიტინის და პალმიტოლეინის ცხიმოვანი მჟავები.
ქაცვის გადამუშავების პროდუქტები
ქაცვი ადვილად ექვემდებარება გადამუშავებას. მოსავლის აღების შემდეგ პირველ ეტაპზე ხდება ნაყოფების და ფოთლების განცალკევება. ფოთლებისგან მზადდება ჩაი ან წყლიანი ექსტაქტი, რომელთაც აქვთ ანტიოქსიდანტური, ციტოპროტექტორული და ანტიბაქტერიული მოქმედება. თუმცა ფოთლების გამოყენება საკვები პროდუქტების წარმოებაში შეზღუდულია, რადგან ზოგიერთ რეგიონში (მაგ. ევროპა) იგი არ არის აღიარებული როგორც საკვები ინგრედიენტი. რაც შეეხება ნაყოფებს, ყველაზე მოთხოვნადია და მათგან შესაძლებელია სხვადასხვა პროდუქტის მიღება: ზეთი, წვენი, ჟელე, ფერმენტირებული წვენი, ჯემი, პიურე და სხვ.
ნაყოფი შედგება მკვრივი კანის, რბილობისა და თესლისგან. ნაყოფების ექსტრუზიის შედეგად მიღებული მასის ცენტრიფუგირებით მიიღება 3 სხვადასხვა პროდუქტი: დაწმენდილი წვენი (ძირითადი შრე), რბილობის ზეთოვანი ნაწილი და ფსკერზე დალექილი მასა, რომელიც შეიცავს თესლს და კანს. გამოწნეხვის დროს წვენის გამოსავლიანობა არის 70 %; ზეთის გამოსავლიანობა თესლიდან -12 %, კანისა და რბილობისგან – 6%.
თხევადი ფრაქცია
ქაცვის ნაყოფების გადამუშავების შედეგად მიღებული წვენი რთული კომპლექსური პროდუქტია, რომლისგანაც მიიღება დაწმენდილი წვენი – ჰიდროფილური ნაერთების ერთადერთი წყარო.
წვენში C ვიტამინის შემცველობა 128-დან 1300 მგ/%-ია, რაც აშკარად მაღალი მაჩვენებელია, ლიმონთან, ფორთოხალთან და კივთან შედარებით. მხოლოდ ეგზოტიკური ხილი აცეროლა უტოლდება ამ მონაცემებს.
ჯანმოს (WHO) და სურსათის და სოფლის მეურნეობის საერთაშორისო ორგანიზაციების (FAO) მონაცემებით C ვიტამინის რეკომენდირებული დღიური ნორმა მოზრდილი ადამიანისთვის შეადგენს 45 მგ/დღეში, მეძუძური დედებისთვის -70 მგ/დღეში. ასე, რომ 50 გ ქაცვის ნაყოფის მიღება იძლევა დღიური ნორმის მიღების შესაძლებლობას.
C ვიტამინი გადამუშავების დროს ადვილად იშლება. სინათლე, ტემპერატურა, pH, ფერმენტები, მეტალთან და ჰაერის ჟანგბადთან კონტაქტი განაპირობებენ ვიტამინის დაშლას. ქაცვის ნაყოფში C ვიტამინის მაღალი შემცველობა და ფერმენტ ასკორბინოქსიდაზას არარსებობა განაპირობებს მისი მაღალი დოზით შენარჩუნებას.
C ვიტამინთან ერთად ქაცვის მაღალ ანტიოქსიდანტურ აქტივობას განაპირობებს პოლიფენოლები, რომლებსაც უკავშირებენ ასევე ქაცვის ბაქტერიოციდულ თვისებებსაც. მაგალითად, ერთ-ერთი მონაცემებით პოლიფენოლების შემცველობა 1 გ მშრალ მასაზე შეადგენს 78 ÷ 95 მგ გალის მჟავას ეკვივალენტს(GAE). ეს მონაცემები აღემატება ისეთი პოლიფენოლებით მდიდარი პროდუქტის მაჩვენებლებს, როგორიცაა ყავის მარცვალი. ძირითადი ფენოლური მჟავა, რომელიც ნაპოვნია ქაცვის არაფლავონოლურ გლიკოზიდებში ესაა სალიცილის მჟავა – 1500 მგ GAE/ კგ მშრალ მასაზე, რომელსაც მოყვება გალის მჟავა.
ზეთოვანი ფრაქცია
ნაყოფი შეიცავს 2 სხვადასხვა ზეთოვან ფრაქციას. პირველი მიღებულია თესლისგან, ხოლო მეორე რჩება რბილობში. უჯერი ცხიმოვანი მჟავები და ტოკოფეროლები წარმოადგენს ორივე ფრაქციის ძირითად შემადგენელ ნაერთებს, თუმცა ისინი განსხვავდებიან რაოდენობრივი შემცველობით. ქაცვის თესლის ზეთი შეიცავს უფრო დიდი რაოდენობით ტოკოფეროლებს და ალფალინოლენის მჟავას, მაშინ როცა რბილობის ზეთი შეიცავს პალმიტოლეინის მჟავას.
ტოკოფეროლები (α-, β-, δ- ტოკოფეროლი) არათანაბრადაა განაწილებული თესლის, კანისა და რბილობის ზეთოვან ფრაქციებში. ტოკოფეროლების ჯამურმა შემცველობამ ქაცვის თესლის ზეთში შეიძლება გადააჭარბოს 160 მგ/100 გ-ს [Beveridge et al. 1999], რაც უახლოვდება სოიას და მზესუმზირის ზეთის მაჩვენებლებს და ბევრად აღემატება ზეითუნის ზეთის მაჩვენებლებს. ასევე ნაჯერი და უჯერი ცხიმოვანი მჟავებიც არათანაბრადაა განაწილებული ქაცვის ნაყოფის შემადგენელ ნაწილებში. ნაჯერი ცხიმოვანი მჟავებიდან ნაყოფი შეიცავს პალმიტინის და სტეარინის მჟავებს, ხოლო უჯერი ცხიმოვანი მჟავებიდან – ლინოლენის (ω-6), α- ლინოლენის (ω-3), ოლეინისა (ω-9) და პალმიტოლეინის (ω-7) მჟავებს. ეს უკანასკნელი დიდი იშვიათობაა მცენარეულ პოდუქტებში – აუმჯობესებს ქოლესტერინის მეტაბოლიზმს და მგრძნობელობას ინსულინის მიმართ, ხელს უწყობს ჭრილობების შეხორცებას, ვინაიდან აქვს ანთებისსაწინააღმდეგო მოქმედება კანზე.
ქაცვის გამოყენების პოტენციალი და თანამედროვე მიდგომები
უკანასკნელ პერიოდში მომხმარებელი ორიენტირებულია ჯანსაღ კვებაზე. კვების ინდუსტრია მუდმივად ახდენს ადაპტირებას მომხმარებლების სწრაფად მზარდ და ცვალებად მოთხოვნებთან/სურვილებთან. საკვები ინგრედიენტების შემუშავება ხდება იმგვარად, რომ გაიზარდოს სასურსათო პროდუქტების დამატებითი ღირებულება, ამასთან მნიშვნელოვანია მათი ბუნებრივი წარმომავლობა და ნატურალურობა.
ახალი პროდუქტების შემუშავება – მიმართულება, რომელიც დღეს აქტუალურია კვების ინდუსტრიაში უზრუნველყოფს კონკურენტუნარიანობას საერთაშორისო ბაზარზე. ჯანმრთელი ცხოვრების წესი მოიცავს რამდენიმე ასპექტს, რომელთა შორის ერთ-ერთია ჯანსაღი კვებითი ჩვევების გამომუშავება და შენარჩუნება. სასურსათო პროდუქტების მწარმოებელი კომპანიების საქმიანობა ორიენტირებულია მაღალი კვებითი და ბიოლოგიური ღირებულების პროდუქტების წარმოებაზე.
ქაცვის გამოყენება სასურსათო პროდუქტების (მაგ. ყველი, იოგურტი, სასმელები და სხვ.) რეცეპტურებში ამ თვალსაზრისით მომგებიანია, ხოლო საკვებწარმოებაში შეუძლია გაზარდოს საბოლოო პოდუქტის ხარისხობრივი მაჩვენებლები (მაგ. კვერცხი, ხორცი). შესაბამისად, ამ მიმართულებებით ბევრი სამეცნიერო კვლევა ხორციელდება.
მიუხედავად იმისა, რომ ქაცვი გამოირჩევა მდიდარი ფიტოქიმიური შემადგენლობით და სასარგებლო თვისებებით, სენსორული მაჩვენებლების მხრივ არც თუ ისე მომხიბვლელია, აქვს რა მკვეთრად გამოხატული მჟავე და მწკლარტე გემო, რაც ართულებს მისგან საკვები პროდუქტების დამზადებას.
ქაცვის წვენის სიმჟავეს განაპირობებენ ძირითადად ვაშლმჟავა და ქინონის მჟავა (90%). ამ პრობლემის გადასაწყვეტად განხორციელებულია კვლევები, სადაც შესაწავლილია ვაშლ-რძემჟავა დუღილის პროცესის გავლენა წვენის საგემოვნო თვისებებზე. მიღებული შედეგები განსხვავებულია ჯიშების მიხედვით და ფერმენტაციის პროცესის პარამეტრებიდან გამომდინარე (ფერმენტაციის 1 დღის შემდეგ pH მაჩვენებელი გაიზადა 2,8 -დან 3,1-მდე, ხოლო საბოლოო ფემენტირებულ წვენში ვაშლმჟავა 1,6 % -დან შემცირდა 0,3 %-მდე)[ Tiitinen et al. (2006a)].
ქაცვის წვენის დამახასიათებელი მკვეთრი გემოს შემცირების მიზნით ზოგიერთ კვლევებით მას იყენებდნენ ფერმენტირებულ პროდუქტებში. კვლევის შედეგები ცხადყოფს, რომ იგი ხელს უწყობს სხვადასხვა სასარგებლო ნაწლავის ბაქტერიების გამრავლებას, მისი პრებიოტიკული თვისებებიდან გამომდინარე (Attri et al. 2018).
მიუხედავად იმისა, რომ ქაცვის წვენს ახასიათებს არამიმზიდველი გემო, მაღალი მჟავიანობის და სიმწკლატის გამო, ის სერიოზული შესაძლებლობაა ახალი პროდუქტების მისაღებად, ვინაიდან C ვიტამინის და სხვა ზემოთაღნიშნული ბიოაქტიური ნივთიერებების მნიშვნელოვანი წყაროა. ამ მიზნით ტარდება ექსპერიმენტები წვენის გემოვნური თვისებების გასაუმჯობესებლად, რისთვისაც ერთ-ერთი კვლევის მიხედვით ხდებოდა წვენის განზავება სასმელი წყლით, პროპორციით 1:5 და დატკბობა საქაროზით. საზომი პარამეტრები იყო: სიმწკლარტე, მჟავიანობა, სიმწარე და ფერი.
უკანასკნელ წლებში ბევრი კვლევა ჩატარდა ქაცვის ნაყოფების გამოყენებით წვენების, ნექტარების მიღების მიმართულებით[Geertsen et al. (2016)]; ქაცვის წვენთან კუპაჟში იყენებდნენ ასკილის, მსხლის, ჭარხლის, წითელი მოცხარის, ცირცელის წვენებს. მიღებული ახალი პროდუქტები განსაკუთებით მოეწონათ ბავშვთა ასაკის მომხმარებლებს. სხვა კვლევებში გამოყენებულია ძახველი, რომელიც დადებით გავლენას ახდენს ქაცვის გემოვნურ თვისებებზე [Selvamuthukumaran and Farhath, 2017].
ქაცვი ასევე საინტერესო ობიექტია ზოგიერთი პროდუქტის (მაგ.თაფლი) ნეგატიური გავლენის შესამცირებლად [Stolzenbach et al. (2013)]. ამ შემთხვევაში იგულისხმება სიტკბოს მაღალი მაჩვენებელი და მისი უარყოფითი გავლენა ადამიანის ორგანიზმზე. ახალი ტიპის თაფლი შეიცავდა ისეთ ინგრედიენტებს როგორიცაა: ვაშლი, პიტნა, პირშუშხა, მდოგვი ან ქაცვი. ექსპერიმენტის მიხედვით თაფლს ქაცვი ემატებოდა დაქუცმაცებული სახით. შედეგად საბოლოო პროდუქტი იღებდა სპეციფიკურ გემოვნურ თვისებებს. კვლევები ამ მიმართულებით გძელდება.
ზოგიერთი კვლევებში ქაცვი გამოყენებულია საკვები ინგრედიენტის სახით საკონდიტრო და საკონდიტრო-ფქვილოვან ნაწარმში (მაგ. მაფინი, მარმელადი, კექსი, ფუნთუშა და სხვ). მიღებულ პროდუქტებში დაფიქსიდა მაღალი ანტიოქსიდანტური აქტივობა და მიკრობიოლოგიური მდგრადობა, რაც სავარაუდოდ, განპირობებულია ქაცვის მაღალი ანტიმიკრობული თვისებების გამო.
ქაცვის გამოყენება საკვებწარმოებაში
ცხოველური წარმოშობის საკვები პროდუქტების და ინგრედიენტების ხარისხს მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს პირუტყვის ზრდა-განვითარების ტემპი და მისი საკვების შემადგენლობა. სამეცნიერო კვლევები ამ მიმართულებითაც მიმდინარეობს. შესწავლის საგანს წარმოადგენს ცხოველის საკვებში ქაცვის ჩართულობა და მისი გავლენა კვეცხის, ბროილერის ქათმის, ღორის ხორცის ხარისხზე და ზუთხისებრთა ზრდის ტემპის მაჩვენებელზე. ამ მიმათულებით არსებობს გარკვეული შედეგები.
მეფრინველეობა – ბროილერის ქათმების წარმოების ეფექტურობა თავისთავად მაღალია, გამომდინარე იქიდან რომ გამოზრდის პერიოდი მოიცავს არაუმეტეს 30 დღეს. თუმცა მნიშვნელოვანია ახალი და განსხვავებული მიდგომების შემუშავება ამ მიმართულებით.
„სხვა კვლევებით გამოყენებულ იქნა ქაცვის თესლის ზეთი, ფოთლების და რბილობის ექსტრაქტი. მეცნიერები მივიდნენ დასკვნამდე, რომ აღნიშნული ინგრედიენტების დამატება ტრადიციულ რაციონში აუმჯობესებს ბროილერის ქათმის პროდუქტიულ და სხვა მაჩვენებლებს.
იგივე შეიძლება ითქვას კვერცხის ხარისხზე. ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელია კვერცხის გულის ფერი, რომელიც უფრო მუქი ყვითელი შეფერილობისაა, რაც სავარაუდოდ განპირობებულია ქაცვის კაროტინოიდებით [ Alay and Karadas, 2017].”
სხვა კვლევებით გამოყენებული იქნა ქაცვის წიპწის ზეთი, ფოთლების და რბილობის ექსტრაქტი. მეცნიერები მივიდნენ დასკვნამდე რომ აღნიშნული ინგრედიენტების დამატება ტრადიციულ რაციონში აუმჯობესებს ბროილერის ქათმის პროდუქტიულ და სხვა
იგივე შეიძლება ითქვას კვერცხის ხარისხზე. ერთ-ერთი მთავარი მაჩვენებელია კვერცხის გულის ფერი, რომელიც უფრო მუქი ყვითელი შეფერილობისაა, რაც სავარაუდოდ განპირობებულია ქაცვის კაროტინოიდებით [ Alay and Karadas, 2017].
მეღორეობა – ამ მიმართულებით ასევე ჩატარებულია კვლევები. ერთ-ერთი ექსპერიმენტის მიხედვით ღორების ერთ ჯგუფს კვებავდნენ ქაცვის შემცველი (12%) საკვებით 8 კვირის განმავლობაში, რამაც განაპირობა სისხლის პლაზმაში ლინოლენის ცხიმოვანი მჟავის კონცენტრაციის მომატება და ω-6/ω-3 თანაფარდობის გაზრდა საკონტროლო ჯგუფთან შედარებით(მათი საკვები რაციონი ქაცვს არ შეიცავდა) [Nuernberg et al. 2015].
მეთევზეობა – თევზის მოშენება ხელოვნურ თუ ბუნებრივ წყალსატევებში ხორცის (ფილე) წარმოებისთვის კონკურენტუნარიან ფასებში – ეს უკვე რეალობაა და ეკოსისტემის დამცველი საერთაშორისო ორგანიზაციებისგან ცალსახად რეკომენდებულია. საბოლოო პროდუქტის ხარისხის და პროდუქტიულობის მაჩვენებლებზე გავლენას ახდენს საკვების შემადგენლობა. ბუნებრივ პირობებში თევზჭერის დროს კი მისი მართვა შეუძლებელია.
მეთევზეობაში კვლევები მიმართულია განისაზღვროს საკვები რაციონის გავლენა თევზის პროდუქტიულობაზე და სიცოცხლის ხანგრძლივობაზე.
ქაცვი გამოიყენეს დანამატის სახით სხვადასხვა სახეობის თევზის კვების რაციონში [Dorojan et al. (2015)]. ცალკეულ ვარიანტში კომბინაციაში გამოიყენეს როზმარინი და ჯანჯაფილი. ეფექტი იყო დადებითი, დაფიქსირდა: თევზის სხეულის მასის და სიგრძის მნიშვნელოვანი მატება, ჟანგვითი სტრესის შემცირება და საერთო ფიზიოლოგიური მდგომარეობის გაუმჯობესება [Antache et al. 2013].
დასკვნა:
მოსახლეობაში სულ უფრო იზრდება მოთხოვნა ჯანსაღ საკვებზე, მათ შორის განსაკუთრებით მცენარეულ წარმოშობის პროდუქტებზე, რამეთუ მათი სარგებლიანობა უკანასკნელი კვლევებით უკონკურენტოა. ქაცვზე დამზადებული საკვები დანამატები უკვე კომერციალიზირებულია და გამოიყენება სასურსათო პროდუქტებში, რაც აქცევს მათ დამატებითი ღირებულების პროდუქტებად.
აქვე გასათვალისწინებელია სამომხმარებლო ბაზრის რეალური მოთხოვნილებები. ამ თვალსაზრისით ლიდერობს ხილ-ბოსტნეულის ნატურალური წვენები და ნექტარები.
2015 წელს ხილის წვენების მოხმარებამ ევროკავშირში (EU) 9,6 მილიარდი ლიტრი შეადგინა. ხოლო მსოფლიო მოხმარებამ – 38,5 მილიარდი ლიტრ, ყველაზე დიდი მომხმარებელია ევროკავშირი, შემდეგ კი – ჩრდილოეთ ამერიკა (AIJN European Fruit Juice Association, 2016).
მომხმარებელი ორიენტირებულია ჯანსაღ პროდუქტებზე. მათ თანამედროვე ტერმინით სუპერპროდუქტებს უწოდებენ – დამახასიათებელია ერთი ან რამოდენიმე სახის ბიოაქტიურ ნივთიერების მაღალი შემცველობა და განსაზღვრული დადებითი გავლენა ჯანმთელობაზე.
ქაცვის მცენარეს აქვს უზარმაზარი პოტენციალი კვების მრეწველობაში და საკვებწარმოებაში გამოყენების თვალსაზრისით, რასაც ადასტურებს თანამედროვე კვლევები.
უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოში დღემდე არ არსებობს ქაცვის სპეციალიზირებული მეურნეობები, თუ არ ჩავთვლით დმანისში სატყეო მეურნეობის მიერ 10 ჰა გაშენებულ ნაკვეთს და ყაზბეგში ერთეულ საკარმიდამო ნაკვეთებს.
საჭიროა გამოყვანილ იქნას ქაცვის სელექციური ჯიშები, რომლებიც მოერგებიან ადგილობრივ ნიადაგურ-კლიმატურ პირობებს, შეირჩევა მაღალპროდუქტიული ფორმები და მოეწყობა სპეციალიზირებული საბაღო მეურნეობები. შედეგად გაიზრდება ქვეყანაში ამ უნიკალური მცენარის რესურსები და მოხდება მისი მიზნობრივი გამოყენება.
ეკატერინა კაციტაძე, ტექნიკის დოქტორი, ასოცირებული პროფესორი,
სოფლის მეურნეობის სამეცნიერო-კვლევითი ცენტრი